Media beïnvloedden mede het debat over kilometerheffing

Kilometerheffing is een effectief middel tegen files. Toch is de maatregel nog steeds niet ingevoerd. Hoe kan dat? De media hadden invloed op het debat over prijsbeleid in het verkeer in de periode 1994-2010, maar waren zeker niet allesbepalend in die periode. Dat stelt NWO-onderzoeker Özgül Ardiç in haar proefschrift waarop zij op 23 september promoveerde aan de TU Delft.

Ardiç onderzocht de ingewikkelde wisselwerkingen tussen beleid, media en publiek en analyseerde daarvoor onder meer krantenartikelen uit Trouw, de Volkskrant, NRC Handelsblad, De Telegraaf en AD in de periode 1994-2010. Ook analyseerde ze parlementaire documenten uit die tijd en deed ze onderzoek naar de houding van burgers.

Partij kiezen

Zij concludeert onder meer dat de media het politieke debat weerspiegelen en daarin min of meer partij kiezen. Dat prijsbeleid op de weg in Nederland nog niet is ingevoerd, ligt volgens Ardiç dus aan meer dan alleen de (negatieve) berichtgeving in de media.

Kilometerheffing effectief middel

Uit verschillende onderzoeken en praktijkervaringen blijkt dat prijsbeleid (rekeningrijden, kilometerheffing) een effectief middel tegen files is. Waarom is het dan toch zo lastig om vormen van rekeningrijden in te voeren? Om inzicht te krijgen in de ingewikkelde wisselwerkingen tussen beleid, media en publiek analyseerde Özgül Ardiç krantenartikelen uit Trouw, de Volkskrant, NRC Handelsblad, De Telegraaf en AD in de periode 1994-2010. Ook analyseerde ze parlementaire documenten uit die tijd en deed ze onderzoek naar de houding van burgers.

Nederlandse politieke cultuur

Het onderzoek verklaart het niet invoeren van prijsbeleid op de weg enerzijds door het Nederlandse politieke systeem en de politieke cultuur. Om besluiten te nemen, is in het Nederlandse politieke systeem een brede mate van consensus nodig. Die is moeilijk te verkrijgen, omdat het politieke landschap sterk gefragmenteerd is. Dit leidt vaak tot langdurige politieke onderhandelingen die de kans op invoering van ingewikkeld en omstreden beleid verlagen.

Culturele waarden en versplintering aan technische voorkeuren

Andere verklaringen liggen in de sociaal-culturele waarden van automobilisten (zoals bijvoorbeeld het idee dat de auto een onmisbaar onderdeel van het leven is) en in de brede waaier aan technische ontwerpen voor prijsbeleid, die tot een versplintering aan voorkeuren leidt.

Indirecte invloed media

Ardiç blijkt dat de kranten de dynamiek in het politieke debat rond rekeningrijden goed weerspiegelden. 'Maar het is niet zo dat de media de gang van zaken rond rekeningrijden bepaald hebben. De weergave van het nieuws heeft het beleidsdebat weliswaar beïnvloed, maar nogal indirect. Dit hield in dat beleidsmakers en politici meestal reageerden op beweringen van anderen die in de media verschenen in plaats van dat ze op een krantenartikel zelf reageerden.'

Elke krant schond de norm

De media zelf hadden ook een mening, aldus Ardiç. 'Zo was de Telegraaf nagenoeg altijd negatief over prijsbeleid op de weg, terwijl Volkskrant en Trouw meestal positief waren. Elke krant schond de norm om objectief te zijn in ongeveer gelijke mate. Daarbij blijkt uit mijn analyse wel dat de Telegraaf het meeste invloed op het debat heeft gehad.'

Belangrijke spelers meenemen

Ardiç' onderzoek wijst uit dat beleidsmakers die erin slagen om de belangrijkste spelers in het debat aan hun kant te krijgen, de negatieve berichtgeving over prijsbeleid op de weg kunnen beperken. Ardiç: 'Daarbij is het belangrijk dat beleidsmakers ambiguïteit en onzekerheid in boodschappen over prijsbeleid vermijden omdat daardoor negatieve berichtgeving toeneemt.'

Achtergrondinformatie

Het proefschrift 'Road pricing policy process: The interplay between policy actors, the media and public' door Özgül Ardiç kwam tot stand binnen het programma 'Innovative Pricing for Sustainable Mobility (i-PriSM)', een onderdeel van het NWO-programma Duurzame Bereikbaarheid van de Randstad. Promotor is prof. dr. Bert van Wee. Zie ook dit bericht op de VerDuS-site