Maatregelen veroorzaken geen daling in aantal spookrijdoden

Het aantal slachtoffers van spookrijongevallen op snelwegen is na een paar goede jaren weer terug op het niveau van 4 à 5 doden per jaar. De sinds 1997 genomen maatregelen pakken het onderliggende probleem onvoldoende aan. Dat wil zeggen: onduidelijke situaties bij op- en afritten. Dit blijkt uit een pilotstudie van de Werkgroep Veiligheid van de Universiteit Leiden.

Een scriptie van de Universiteit Leiden (nadien gepubliceerd als SWOV-rapport D-2000-6) wijst twee typen spookrijders aan: ongeveer de helft keert op de snelweg en de andere helft rijdt vanaf de onderliggende weg de afrit op in plaats van de oprit. Keren gebeurt doorgaans door jongere bestuurders die bewust gaan spookrijden. Het oprijden van de afrit is vaak gevolg van een onbewuste fout van de bestuurder en biedt meer kans voor preventie. Het gebeurt door te vroeg linksaf te slaan, meestal bij duisternis. Deze bestuurders zijn doorgaans ouder dan 55 jaar en hierbij is zelden alcoholmisbruik geconstateerd. Opvallend was dat bij aansluitingen waar spookritten begonnen de afrit visueel meer uitnodigde dan de oprit, belijning was versleten en borden niet (juist) waren geplaatst. Veel van deze situaties waren in strijd met bestaande richtlijnen. Dit terwijl Rijkswaterstaat al in 1998 meldde dat gestructureerde inspecties van aansluitingen om onduidelijke situaties te verhelpen de meest kostenefficiënte maatregel tegen spookrijden is. Deze bevinding werd dan ook bevestigd.
Recent onderzoek van de Universiteit Leiden schetst een beeld van de ontwikkelingen sinds 1998. De beschikbare geregistreerde ongevalscijfers lijken sinds 1998 een sterke daling van spookrijslachtoffers weer te geven. Het gemiddeld aantal spookrijdoden per jaar voor de periode 1998-2003 is ongeveer de helft van de 4 à 5 doden die in de periode 1991-1997 vielen. Na 2003 bevat de ongevalsregistratie echter geen aparte codering meer voor spookrijongevallen. Daarentegen blijken krantenberichten een waardevolle gegevensbron voor dodelijke spookrijongevallen. Hieruit blijkt dat na de goede jaren 1998-2001 het aantal spookrijdoden sinds 2002 weer terug is op het oude hoge niveau. Dit jaar wordt de situatie er niet beter op, met drie dodelijke spookrijongevallen alleen al in de eerste drie maanden. Het totale aantal spookrijongevallen bleef over de jaren veel stabieler dan het aantal spookrijdoden. Dit wijst erop dat de tijdelijke terugloop kan worden verklaard door de sterke fluctuaties die kleine aantallen kunnen vertonen. Belangrijker nog is dat het onderliggende probleem niet voldoende is aangepakt. Zo worden er sinds 1997 weliswaar extra pijlen op het wegdek aangebracht en verscheen een nieuwe uitvoering van het bord ‘Ga terug’, maar in een recente steekproef van zo'n 50 afritten in de Randstad zijn deze spookrijpijlen slechts bij één op de tien afritten aangetroffen. Ongeveer de helft van het aantal borden ‘Ga terug’ is van het nieuwe type. De borden staan echter in driekwart van de halfklaverbladen (in strijd met richtlijnen) in de middengeleider tussen oprit en afrit alsof ze voor bestuurders op de oprit zijn bedoeld. Zo leren bestuurders deze borden te negeren. Op dit vlak is er geen verbetering vergeleken met een soortgelijke steekproef uit 2000. Verdere beperking van de extra pijl en het nieuwe bord is dat ze pas in beeld komen als een bestuurder op een onduidelijke aansluiting al richting de afrit is geleid. Dit geldt ook voor maatregelen zoals detectiesystemen, verbindingsweggetjes en bewegende obstakels. Deze maatregelen zijn bovendien erg kostbaar en kennen doorgaans ook grote praktische problemen.
Het ongewijzigd hoge aantal slachtoffers door spookrijongevallen en de wederom aangetroffen onduidelijke situaties onderstrepen nogmaals de eerder vastgestelde noodzaak voor gestructureerde inspecties van alle op- en afritten om onduidelijke situaties te verhelpen, aldus de Leidse onderzoekers