Pieter Litjens: Leren van richtlijnen, kapitaalgoederen en van een leerstoel

“Nationale samenwerking is cruciaal voor de vervangings- en renovatieopgave”, stelt Koene Talsma, als lid van de Taskforce Bouwagenda. Pieter Litjens is medelid, oud-wethouder in Amsterdam en directeur van het CROW. Hij zet zijn kennis, ervaring én netwerk in om landbrede samenwerking concreet vorm te geven. Een gesprek over de bijdrage en meerwaarde van de Nota Kapitaalgoederen, de eerste leerstoel Managing Public Space en natuurlijk van richtlijnen.  

Litjens eigen wake-upcall tot prioritaire aandacht voor de vervangings- en renovatieopgave kwam in Amsterdam. Samen met zijn directeur Verkeer en Openbare Ruimte startte hij een assetmanagementsysteem op waaruit al snel bleek dat er veel aan de hand was met de publieke assets, waaronder een groot aantal essentiële bruggen in de verkeersinfrastructuur van de stad. In deze tijd begreep hij ook, hoe een ‘plotselinge’ grote vervangingsopgave kan ontstaan.  

‘Liggende gelden’ 

“Tegenwoordig worden bruggen afgeschreven. Dat betekent dat er in principe ‘liggende gelden’ zijn die je kunt inzetten als een brug aan het eind van zijn levensduur is. Maar hoe makkelijk is het dan om daar even uit te putten als andere publieke zaken in het gedrang komen? Denk aan de subsidie voor een kindercircus. Als je daarop bezuinigt krijg je veel protest, maar doe je een greep uit de B&O-kas, dan protesteert er geen bankje of brug. Daarmee is ‘onderhoud’ een gewillig slachtoffer om andere zaken mee te bekostigen. Vervolgens stort een kademuur in, of ontdek je dat de palen waarop een cruciale brug is gebouwd, volledig is aangevreten door een bacterie.” Zijn tip voor wethouders en beleidsambtenaren in gemeenten: “Breng je assets in kaart en vraag steeds voldoende budget aan.” Dat is politiek lastig, weet Litjens, omdat het om langetermijninvesteringen gaat, die niet direct tastbaar resultaat opleveren. “Maar als je het niet doet, heb je een slecht verhaal naar toekomstige generaties.”  

Kennis eigen areaal

Na een extern onderzoek staat vervanging en renovatie nu hoog op de politieke agenda in Amsterdam. Dat geldt helaas nog niet voor alle gemeenten, weet Litjens. "Uit eerder onderzoek naar de kennis van wegbeheerders over de aard en omvang van hun areaal, bleek dat veel wegbeheerders niet eens weten hoeveel bruggen ze beheren, laat staan hoe de kwaliteit ervan is." Vanuit de Bouwagenda kijkt Litjens hoopvol uit naar een lopend onderzoek naar de mogelijkheid om de omvang én de actuele waarde van publieke assets systematisch en uniform op te nemen in de vereiste Nota Kapitaalgoederen volgens de wettelijke regels begroting, BBV. “Nu doet iedere overheid  dat anders, zodat je er geen landelijke informatie uit kunt halen. Dat is jammer, want met een landelijk beeld kun je zorgen voor een gelijkmatige stroom aan opdrachten en die gebundeld in de markt zetten.”  

Leerstoel 

En dan de stap naar het CROW, het kenniscentrum voor richtlijnen. Wat dragen die bij? “Je moet goed begrijpen dat je kennis nodig hebt om richtlijnen toe te passen. Het zijn geen wetten die je domweg uitvoert. Richtlijnen geven een gemiddelde aan. Onze rol is ook om via cursussen te leren hoe je een richtlijn interpreteert. Het mooie is dat we zelf uit die cursussen ook weer leren van de feedback.” Specifiek rond de vervangingsopgave, zet het CROW een Platform Civiele Kunstwerken op in samenwerking met de Bruggenstichting. Nog een stap verder gaat de eerste leerstoel Managing Public Space aan de universiteit in Wageningen, die door overheden en kennisinstellingen met steun van het CROW wordt opgericht als uitvloeisel van het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte 2018.  
 
Laatste tip? “Het is razend belangrijk om beheer en onderhoud altijd vooraf mee te nemen in de planvorming, en dat begint al bij de omgevingsvisie.”