Jan Waalen: ‘Ieder jaar je ambities evalueren met de gemeenteraad’

“Een aantal jaren geleden werkte ik als beleidsambtenaar bij de gemeente Roermond. We pasten toen adaptief beleid toe in de aanloop naar een nieuw gemeentelijk mobiliteitsplan. Vanuit die positieve ervaring kijk ik nu met name naar het proces tussen ambtenaren en het bestuur. Een adaptief mobiliteitsplan begint met een gesprek over ambities van de stad waarin je de gemeenteraad en burgers en ondernemers meeneemt. Hier moet je echt in investeren, want verderop in de uitvoeringsprocessen, stuit je beslist op nieuwe kansen en ontwikkelingen.

Heb je een traditioneel uitgeschreven uitvoeringsplan, dan wordt het bestuurlijk een heel gedoe om er wijzigingen in aan te brengen. Maar zijn je visie en ambities duidelijk en gedragen, dan toets je nieuwe kansen aan die ambities en kom je eenvoudiger tot aanpassingen. Voorbeeld van zo’n ambitie is ‘gezondheid stimuleren’. Een stapje verder kom je dan op ‘fietsen stimuleren’. Daar kun je een uitvoeringsprogramma op loslaten, maar ook dat timmer je niet dicht. Gaandeweg kan immers blijken dat (ook) een investering in lopen of sporten kan bijdragen aan het stimuleren van gezondheid.

Een goede methode is om ieder jaar in gesprek te gaan met de gemeenteraad over de begroting en het uitvoeringsplan en samen te kijken of er nieuwe inzichten zijn en of alle lopende projecten nog steeds bijdragen aan de doelen. Wat me opvalt aan een traditioneel verkeers- en vervoerbeleid is dat je het vaak afzet tegen de principes en normen van Duurzaam Veilig. De uitkomst kan dan zo’n hoge investering zijn dat de gemeenteraad besluit om niets te doen.

Bij adaptief beleid kun je tot heel andere investeringen komen. Stel je wilt een deel van het buitengebied toeristisch-recreatief ontwikkelen en de agrarische sector gaat hierin mee door in te zetten op mini-campings, B&B’s etc. Dat vraagt dan om een andere weginrichting dan wanneer de agrarische sector inzet op grootschalige landbouw. Je toetst de wegen dan alsnog, maar op basis van andere ambities.

In Roermond namen we naast concrete maatregelen ook ambities op waarvoor nog geen financiële dekking was. Misschien is er bij de start nog geen geld voor een volledige fietssnelweg, maar wel voor een haalbaarheidsstudie, op basis waarvan je vervolgens gericht subsidie kunt aanvragen of onderhoud naar voren kunt halen. Durf die verwachte investeringen te indiceren. Dan weet je in ieder geval wat je ooit gaat doen.

Het jaarlijks sturen op de ambities in plaats van het afvinken van uitvoeringsplannen, geeft ook een nieuwe dynamiek in het gemeentelijk bestuur. Raadsleden zitten zo echt aan het stuur en krijgen ruimte voor nieuwe inbreng. Zo houd je je beleid ook levend. Ten slotte stimuleert deze aanpak om over de grenzen van het eigen vakdomein te kijken. Kun je voor een aantrekkelijk buitengebied aansluiten bij de doelen en budgetten van toerisme en recreatie? Je hoeft dus niet meer alleen in je eigen koker te kijken.”