Interactie tussen weggebruikers en hulpdiensten kan veel beter

Weggebruikers weten nauwelijks wat ze moeten doen als er een hulpdienst met zwaailicht en sirene aan komt. De opleidingen van de bestuurders van deze voorrangsvoertuigen verschillen te veel, waardoor hun gedrag niet eenduidig is. Dat zijn enkele conclusies uit een drietal onderzoeksrapporten die het Instituut voor Fysieke Veiligheid  (IFV) op 11 maart presenteert bij de lancering van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen.

Met de onderzoeken wil het IFV (een samenwerkingsverband van de veiligheidsregio’s) mogelijkheden in beeld brengen om de interactie tussen weggebruikers en de hulpdiensten te verbeteren. Een van de onderzoeken was gericht op de houding en kennis van automobilisten. In samenwerking met de ANWB is een enquête onder ruim 2100 automobilisten uitgevoerd. Daaruit blijkt dat men over het algemeen wel weet dat men een voorrangsvoertuig voor moet laten gaan, maar niet hoe dit snel en veilig kan. 60 procent geeft aan wel eens moeite te hebben een voorrangsvoertuig snel en veilig voor te laten gaan.

Gebrekkige kennis van automobilisten

De verkeersregelkennis van automobilisten schiet te kort: 73 procent denkt  ten onrechte dat je door rood licht mag om ruimte te maken, 53 procent denkt dat je harder mag rijden als een voorrangsvoertuig van achteren nadert en je geen ruimte kunt maken. Ook denkt drie kwart dat op een provinciale weg uitwijken naar de berm een goede optie is, terwijl dit, zeker op snelheid, een zeer riskante en onwenselijke handeling is.

Voorlichting en ‘early warning’-systemen

Uit het onderzoek met een rijsimulator blijkt dat zowel voorlichting als invoering van een ‘early warning’-systeem kunnen helpen bij het verbeteren van de interactie tussen de bestuurder van het voorrangsvoertuig en de overige weggebruikers. Weggebruikers die in het onderzoek een ‘early warning’-systeem kregen, bleken in het scenario waarbij er plotseling een ambulance achter een vrachtwagen tevoorschijn kwam, rustiger het kruispunt op te rijden, een veiliger en meer ‘doorstromingsbevorderende’ oplossing te kiezen en minder vaak een aanrijding te veroorzaken. In de twee andere scenario’s, (een provinciale weg waarbij de ambulance van achteren kwam en inhalen niet mogelijk was, en een kruispunt waarbij de weggebruiker voor een rood licht stond te wachten en de ambulance van achteren naderde) bleek vooral voorlichting effectief. Zo overtraden voorgelichtte weggebruikers in de simulator minder vaak verkeersregels, reden ze veiliger en hinderden de ambulance minder.

Gedrag van de bestuurder van het voorrangsvoertuig

Ook is de invloed van het gedrag van de bestuurder van de ambulance op het gedrag van de weggebruiker in de simulator onderzocht. Dit leverde geen eenduidige conclusie op. Wel lijkt het erop dat het de beste oplossing is als de ambulance zich zo gedraagt dat de weggebruiker zijn normale weg en routine kan vervolgen.

Grote verschillen tussen de rijopleidingen

Er zijn grote verschillen tussen de hulpdiensten in rijopleiding en aangeleerd rijgedrag, bleek uit het derde onderzoek van IFV. Niet alleen tussen de drie disciplines (politie, brandweer ambulance), maar ook binnen de disciplines. Zo varieert de duur van de rijopleiding van 4 tot circa 80 contacturen. Ook zijn er grote verschillen hoe de opleiding wordt uitgevoerd: via een rijsimulator, uitsluitend training op een circuit of via het rijden op de openbare weg. De toetsing vindt niet op eenduidige wijze plaats. En het blijkt niet vanzelfsprekend te zijn dat iedere bestuurder van een voorrangsvoertuig in zijn rijopleiding oefent in de omgang met andere weggebruikers, tijdens het voeren van zwaailicht en sirene.

Eigen inzichten

Daarnaast blijkt dat in de rijopleidingen niet is afgestemd wat hulpverleners in bepaalde situaties wel of niet moeten doen. Opleiders leiden ieder op volgens hun inzichten, waardoor er verschillende gedragingen voor dezelfde situatie worden aangeleerd. In het uitgevoerde onderzoeksproject zijn eerste stappen gezet om te komen tot eenduidigheid in aangeleerd gedrag voor de bestuurders van de voorrangsvoertuigen. Uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan meer eenheid, ook in brancherichtlijnen van de verschillende disciplines, zodat alle voorrangsvoertuigen op een zo eenduidig mogelijke wijze zich door het verkeer begeven.

Kenniscentrum

Om de interactie tussen weggebruikers en hulpdiensten te verbeteren is op 11 maart het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen van start gegaan. Dit jaar zal het kenniscentrum zich richten op voorlichting aan automobilisten, afstemming in de rijopleiding van hulpdiensten, het verzamelen van ongevalstatistieken van ongevallen met voorrangsvoertuigen en het begeleiden van een pilot. In deze pilot mogen een aantal opleiders voor een periode van 2 jaar tijdens de rijopleiding met zwaailicht en sirene oefenen op de openbare weg. De achterliggende gedachte is dat hierdoor bestuurders van voorrangsvoertuigen beter worden voorbereid op hun taak in de omgang met andere weggebruikers.

Filmpje met tips

De ANWB geeft tips voor automobilisten, zoals ‘blijf op de rotonde rijden totdat de hulpdienst is gepasseerd’ en ‘houd de vluchtstrook vrij’.

 
Auteur: Jacques Lorsheijd