Het slechtste jongetje van de klas durven zijn

Ho

Hoewel de OV-chipkaart precies meet hoeveel kilometers de reizigers afleggen, kan het gebeuren dat er over twee jaar geen landelijk overzicht meer is van het totale aantal reizigerskilometers. Twee onderzoekers hopen dat ov-autoriteiten uniforme, betrouwbare en openbare cijfers vragen van hun regionale bus- en railvervoerders.

Er zijn nu drie bronnen voor het aantal reizigerskilometers. De jaarverslagen van vervoerbedrijven, het Mobiliteitsonderzoek Nederland (MON) van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het WROOV-onderzoek (Werkgroep Reizigers Omvang en Omvang Verkopen) van onderzoeksinstituut NEA. De laatste geldt als de betrouwbaarste bron, maar dat onderzoek wordt overbodig als de OV-chipkaart overal is ingevoerd.

 

Vervoerbedrijven baseren de vervoercijfers in hun jaarverslagen vooral op tellingen en schattingen. Zij noteren vaak meer reizigerskilometers dan in de statistieken van CBS of NEA. Logisch, vindt Bert Schepers, marktmanager personenvervoer Nederland bij NEA: ‘Zowel opdrachtnemer als de opdrachtgevende ov-autoriteit hebben er belang bij dat de opdracht goed wordt uitgevoerd. Verder kunnen vervoerders geen verschil zien tussen betalende en niet-betalende reizigers. Zij tellen dus ook grijs- en zwartrijders.’

 

Het WROOV-onderzoek is gebaseerd op de administratie van de kaartverkoop. Schepers: ‘Wij enquêteren 150.000 reizigers per jaar. Daardoor weten we precies hoeveel kilometer zij per kaartsoort en per gebied reizen. Die cijfers hebben we ook van de studentenkaart.’

WROOV is bedoeld om de opbrengst uit de kaartverkoop (van Connexxion in Den Helder tot de sigarenboer in Maastricht) te verdelen. Doel van het MON is de verdeling over vervoerwijzen. Het MON vraagt mensen een dagboekje bij te houden over hun reisgedrag. Het aantal verplaatsingen per persoon per dag extrapoleert het CBS naar volumes per vervoerwijze. Uit het MON rollen andere aantallen reizigerskilometers dan uit het WROOV. Zo berekende NEA dat dit aantal in het stads- en streekvervoer is gedaald van 6,8 miljard in 1993 naar 6,5 miljard in 2007. De cijfers van het MON zijn extremer. ‘Hun daling van 8,7 miljard naar 5,8 miljard in diezelfde 15 jaar is niet plausibel,’ stelt Schepers van NEA. ‘Alsof je berekent dat de Nederlander gemiddeld 3,12 meter lang is.’

 

‘Het MON heeft een steekproef van ruim 100.000 reizigers, waarvan 3 procent met het stads- en streekvervoer reist,’ zegt wetenschappelijk onderzoeker Peter Bakker van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). ‘Dan hou je er relatief weinig over om betrouwbare uitspraken te doen over de ontwikkeling.’ Het KiM baseert onderzoek naar het vervoer per trein op jaarverslagen van NS. Bij enkele reizen en retours kan NS de kilometers precies uitrekenen, bij abonnementen niet. Bakker: ‘Daarom houdt NS ook steekproeven in de trein. Dat kan het MON niet evenaren. Maar NS weet weer niets van fietsen en autorijden’.

 

Schepers en Bakker vinden de reizigerskilometer de beste maat om de prestaties te meten. Met de OV-chipkaart in aantocht hopen beiden dat de reizigerskilometers beschikbaar blijven voor hun onderzoeken. Daarover lopen nog discussies. Schepers: ‘Ov-autoriteiten vragen wel reizigerskilometers aan hun vervoerder, maar stellen nauwelijks eisen aan de betrouwbaarheid en steeds vaker zijn de kilometergegevens per vervoerder vertrouwelijk. Natuurlijk is het niet leuk om het slechtste jongetje van de klas te zijn, maar je kunt veel van elkaar leren als je vervoercijfers mag vergelijken.’

 
Auteur: Joske van Lith