Hanzelijn, van idee tot evaluatie (VK 1/2014)

Sandra Nijënstein, Dirk Dral en Koen Dekkers, Nederlandse Spoorwegen

De Hanzelijn, de 50 kilometer lange spoorwegverbinding tussen Lelystad en Zwolle, is na een bouw van 5 jaar sinds 9 december 2012 opgenomen in de dienstregeling. Twee nieuwe stations zijn geopend: Kampen Zuid en Dronten. Een nieuwe verbinding die meer treinreizigers trekt, andere lijnen en knooppunten ontlast en daarmee het spoornetwerk in zijn geheel verbetert. Er kan sneller en meer rechtstreeks gereisd worden met minder overstappen.

Voor de Hanzelijn zijn twee nieuwe stations aangelegd: Dronten en Kampen Zuid. Daarnaast zijn een tunnel onder het Drontermeer en een verhoogde brug over de IJssel aangelegd. 

Doel van de Hanzelijn is om het noorden van Nederland sneller te verbinden met de Randstad. Voor dit doel waren lang voor de bouw van de Hanzelijn meerdere opties mogelijk. Meerdere varianten met verschillende verbindingen, snelheden en treintypes zijn bestudeerd en doorgerekend. Deze studie toonde aan dat de Hanzelijn tot reizigersgroei zou leiden, en daarom is in 2003 besloten om de Hanzelijn daadwerkelijk te bouwen.

NS onderzocht wat de implicaties zouden zijn voor het gehele spoornetwerk en hoe de dienstregeling gereconstrueerd moest worden om de nieuwe en vernieuwde klantvraag te bedienen als gevolg van deze nieuwe, achtste ‘tak’ aan het treinknooppunt Zwolle. Hiervoor zijn onder andere de reizigersstromen op de knooppunten Zwolle, Amersfoort, Utrecht en Almere in detail bestudeerd. Met de ingebruikname van de Hanzelijn is één derde van het spoornetwerk in Nederland veranderd: nieuwe reismogelijkheden en andere tijden voor bestaande verbindingen. 

De prestatie van de Hanzelijn is in de eerste helft van 2013 geëvalueerd door deze te toetsen aan diverse studies voorafgaand aan de bouw en ingebruikname van de lijn. Voor deze evaluatie is op verschillende manieren data verzameld, onder andere met tellingen en enquêtes op de nieuwe stations en in de treinen. Hieruit blijkt dat de Hanzelijn grotendeels presteert zoals verwacht. Reizigers vertonen nieuw routekeuzegedrag conform prognose waardoor belastingen op de omliggende verbindingen veranderen.

Op de Hanzelijn zijn veel nieuwe treinreizigers (43,8 procent) en worden extra reizen gemaakt door huidige treinreizigers. Veel nieuwe treinreizigers reisden voorheen per bus of auto (20,3 procent). Opvallend is dat op zaterdag meer reizigers via de Hanzelijn reizen dan op dinsdag. Kampen Zuid blijft achter op de prognose. Dat is te verklaren door het uitblijven van geplande ontwikkelingen zoals de bouw van een nieuwe woonwijk. Station Dronten presteert daarentegen boven verwachting. Deze groei wordt onder andere veroorzaakt door aanpassingen in de regionale buslijnen.

Meer dan driekwart van de treinreizigers op de Hanzelijn geeft aan via de Hanzelijn te reizen omdat de verbinding is verbeterd: sneller, beter bereikbare stations en minder overstappen.

Samengevat: de Hanzelijn presteert goed en ontlast omringende lijnen en knooppunten. Er kan tussen diverse stations sneller en vaker rechtstreeks worden gereisd waardoor de nieuwe lijn het totale product van de Nederlandse Spoorwegen verbetert.

 
Auteur: Margriet Verhoog