Grote steden nog niet klaar voor vrije ov-markt

De wethouders van de vier grote steden zijn op zich niet tegen aanbesteden van hun tram, bus en metro. Als er een markt tot stand is gebracht, kan het instrument op vrijwillige basis goed werken, denken zij. Maar die markt moet er dan wel eerst komen. Op dit moment zou alleen het eigen vervoerbedrijf kunnen inschrijven op concessies, omdat andere grote vervoersbedrijven in Nederland geen interesse lijken te hebben voor het tram- of metronet in de grote steden. Ook buitenlandse bedrijven tonen geen interesse.

Dit zegt de Haagse vervoerwethouder Bruno Bruins, tevens voorzitter van het Beleidsorgaan Openbaar Vervoer (BOV), de belangenorganisatie van steden met een gemeentelijk vervoerbedrijf. Bruins reageert hiermee op een brief van minister Peijs (V&W) van 8 december vorig jaar, waarin zij Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht aanspoort om voortvarender te werk te gaan bij het invoeren van de vanaf 2006 ook voor de grote steden verplichte aanbesteding.
‘2006 Is te snel’, oordeelt Bruins. ‘De gemeentelijke vervoerbedrijven moeten eerst worden verzelfstandigd.’ De Haagse HTM is overigens al vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw een zelfstandige NV, het Utrechtse GVU is dat pas sinds 1 januari 2004. Rotterdam denkt nog na over verzelfstandiging van de RET. Amsterdam beraadt zich eveneens over de positie van het GVBA. Daar wordt de discussie overigens beïnvloed door de uitslag van het referendum, waarin de inwoners zich in meerderheid uitspraken tegen verzelfstandiging.
Met een formele verzelfstandiging ben je er volgens Bruins nog niet. ‘Geef ons de tijd voor een cultuuromslag. Niet alleen bij de bedrijven. Ook wij overheden moeten leren ons als echte opdrachtgevers te gedragen. Onze wensen helder op papier zetten, zicht krijgen op de financiële armslag.’
Scheiden
Om belangenverstrengeling te voorkomen, moeten de gemeenten zich bovendien beraden op hun aandeelhouderspositie. Voorts moet de exploitatie worden gescheiden van de infrastructuur, waarbij rails en remises van tram en metro onder beheer van de overheid blijven en de voertuigen en de exploitatie daarvan in handen komen van de verzelfstandigde bedrijven. Bij HTM is dit proces al in gang gezet. Ook de plannen voor RandstadRail gaan uit van scheiding van infra en bedrijfsvoering.
Als voor al deze zaken een zorgvuldig voorbereidingstraject is bewandeld, komt volgens Bruins het daadwerkelijk aanbesteden in beeld. ‘Hier gaat wel een vraag aan vooraf. Wat wil je met aanbesteden bereiken? Het beeld bestaat dat de vier grote steden niet willen. Dat is onjuist. Echter, als een vervoerbedrijf efficiënt omgaat met zijn middelen mag je aanbesteden niet als icoon gebruiken. Verplicht aanbesteden zie ik niet zitten. Het is geen doel, maar een middel, dat je alleen moet inzetten als er aanleiding is. Een aanbesteding is pas geslaagd als je ermee meer reizigers trekt.’