Fietsberaad presenteert monitor voor fietsbeleid

Monitoring is in verkeersbeleid al langer een ingeburgerd begrip. In fietsbeleid daarentegen wordt het nog maar weinig toegepast. Dat maakt het voor overheden lastig om er achter te komen of de ingeslagen beleidsrichting de juiste is. Fietsberaad heeft daarom gezocht naar praktische manieren om met bestaande gegevens toch te komen tot een zinvolle monitor voor fietsgebruik en beleid.

Het rapport ‘Tellen met beleid: handreiking voor een zinvolle monitoring van fietsbeleid’ vloeit voort uit een verkennend onderzoek dat MuConsult voor Fietsberaad heeft uitgevoerd. Zo’n handreiking is volgens Fietsberaad nodig omdat overheden niet meer kunnen meeliften op inspanningen van anderen. Zo is het Onderzoek Verplaatsings Gedrag (OVG) van het CBS stopgezet. De opvolger Mobiliteits Onderzoek Nederland (MON) is beperkter en niet geschikt voor vergelijkingen binnen gemeenten. Ook ziet het er niet naar uit dat de Fietsersbond de omvangrijke Fietsbalans-metingen regelmatig zal herhalen. ‘Tellen met beleid’ geeft overheden een aanzet om te komen tot eenvoudige en goedkope alternatieven die de gebruikswaarde van OVG en Fietsbalans benaderen.
Bij monitoring draait het om vergelijken in de tijd, tussen gemeenten en tussen wijken binnen gemeenten. Vergelijken in de tijd is volgens Fietsberaad het minst relevant. Ontwikkelingen in de verhouding fiets-autogebruik zijn doorgaans pas na jaren zichtbaar. Interessanter zijn vergelijkingen tussen gemeenten, tot nu toe vaak gedaan op basis van het OVG. Gemeenten met gelijke karakteristieken, maar verschillende fietsaandelen kunnen zo snel conclusies trekken over het gevoerde fietsbeleid.
Vergelijkingen tussen wijken zijn betrekkelijk nieuw en sluiten het beste aan bij de beleidskeuzen van lokale overheden. Fietsverkeer bestaat voor een belangrijk deel uit verplaatsingen van de buitenwijken naar het centrum. Omdat deze stromen in de meeste gemeenten langs een beperkt aantal vervoerassen worden afgewikkeld, is vergelijken tussen wijken eenvoudiger dan vaak wordt gedacht.

Drie varianten
‘Tellen met beleid’ geeft drie varianten voor een bruikbare fietsmonitor. Zo wordt in veel plaatsen jaarlijks een zogeheten omnibus-enquête gehouden. Hierbij worden vragen gesteld over uiteenlopende onderwerpen aan de inwoners. Voor een fietsmonitor zijn maar weinig vragen nodig. Daarom is het volgens Fietsberaad mogelijk om tegen geen of geringe kosten met dit instrument mee te liften. Voordeel ten opzichte van het OVG is dat dit instrument ook vergelijkingen tussen wijken mogelijk maakt. Omnibus- enquêtering is vooral bruikbaar als er behoefte is om te weten hoe burgers denken over fietsvoorzieningen.
Tweede optie is routevergelijking. Voor gemeenten met een beperkt budget is het zaak enkele hoofdroutes te selecteren waarlangs zowel het centrumgerichte fiets- als autoverkeer zich afwikkelt. Periodiek kunnen dan drie variabelen uit de Fietsbalans worden gemeten: aantal fietsers ten opzichte van aantal auto’s, reistijdverhouding tussen auto en fiets en parkeerkosten in het centrum. Routevergelijking is toepasbaar als de monitor een politiek-maatschappelijke discussie moet voeden en sprekende gegevens nodig zijn. Als input voor beleidsbeslissingen is deze monitor minder nuttig.
Als derde mogelijkheid kunnen gemeenten reeds vergaarde telcijfers van fiets- en auto-intensiteiten gebruiken om een monitor op te zetten. Diverse steden voeren regelmatig zulke tellingen uit. Omdat het vaak gaat om een groot aantal telpunten verspreid over de stad, is een dergelijke monitor zinvol als men inzicht wil in het totaalbeeld van het fietsgebruik.