EyeMove geeft slechtziende zelfvertrouwen in het ov (VK 6/2012)

Dit artikel vindt u in Verkeerskunde 6/2012 onder de titel 'Blindvaren op eyemove'.

Ton van Weerdenburg, Viziris

Ronnie Quaink, Keypoint Consultancy

Op tal van plaatsen in het land verschenen in de afgelopen jaren elektronische displays voor actuele reisinformatie bij de haltes van het openbaar vervoer. Een hele verbetering, maar niet als je slecht kan zien. Mensen met een visuele beperking kunnen ook deze informatie doorgaans niet lezen. Met behulp van het nieuwe concept EyeMove kan deze ‘vergeten’ doelgroep straks wel goed geïnformeerd en zonder stress op pad gaan. Een praktijktest laat veelbelovende resultaten zien.

Nederland telt in totaal ongeveer 350.000 mensen met een visuele beperking. Dit aantal zal in de komende jaren verder stijgen door de vergrijzing van de bevolking. Slechtzienden kunnen vaak moeilijk of geen gebruik maken van de auto of fiets. In tegenstelling tot de andere reizigers zijn zij daarom grotendeels aangewezen op het openbaar vervoer. Voor slechtzienden is een elke reis met het openbaar vervoer nog een hele onderneming. Noodgedwongen komen zij onderweg nogal wat hindernissen tegen, ondanks dat zij in de regel goed voorbereid van huis vertrekken. Problemen uit de praktijk zijn bijvoorbeeld: waar is de halte, welke buslijnen doen deze halte aan, hoe laat komt mijn bus, hoe weet ik dat de bus die er nu aankomt mijn bus is, waar vind ik aanvullend vervoer? Vrij regelmatig missen slechtzienden hierdoor een aansluiting of doen langer over hun reis dan nodig is.

Auditief hulpmiddel
Betere reisinformatie speciaal toegesneden op mensen met een visuele beperking zou deze groep aanzienlijk zelfstandiger, vrijer en flexibeler maken in hun verplaatsingsgedrag. Vertrekstaten met grotere letters volstaan in dit geval niet. Ook zijn maar weinig slechtzienden enthousiast over elektronische displays met actuele vertrektijden. Netwerkorganisatie Viziris pleit er daarom voor om de actuele reisinformatie van de displays voor mensen met een visuele beperking auditief beschikbaar te maken.

Op slechts enkele haltes in Nederland is door middel van een drukknop en een luidspreker de reisinformatie al te beluisteren. De overgrote meerderheid van de haltes heeft deze voorziening echter niet. Het betreft namelijk relatief dure oplossingen met de nodige beperkingen. Ook is de informatie vaak moeilijk te verstaan, zeker als er net een bus langsrijdt. Daarnaast kan de audiovoorziening door omwonenden als storend worden ervaren.  Speciaal hiervoor heeft Keypoint Consultancy samen met Mobile Result het EyeMove-concept ontwikkeld. De provincies Zuid-Holland en Gelderland zijn bereid gevonden het concept in de praktijk te testen.

EyeMove: mobiele auditieve reisinformatie
EyeMove is een speciale applicatie voor de mobiele telefoon. De applicatie kijkt of er binnen een vooraf vastgestelde straal rondom de GPS-positie van de telefoon, de zogeheten haltecirkel, één of meer haltes aanwezig zijn. Zodra dat het geval is, haalt de applicatie de bijbehorende actuele reisinformatie via een speciale EyeMove-server op bij het dynamische reisinformatiesysteem (DRIS) van de betreffende regio. De text-to-speech functie van de telefoon leest de informatie vervolgens voor aan de gebruiker.

Soms liggen haltes te dicht bij elkaar of onder een afdak, zoals bij een busstation. De positie van de reiziger kan dan niet nauwkeurig genoeg worden bepaald met GPS. In dat geval biedt een speciaal ontwikkeld Bluetooth-baken op de halte uitkomst. Het baken is een klein waterdicht verpakt zendertje, voorzien van een accu. Dit zendertje stuurt een code naar de applicatie op de mobiele telefoon. Zo kan EyeMove ook deze haltes uniek identificeren en de gebruiker van reisinformatie voorzien. Het baken is eenvoudig te bevestigen aan de haltepaal of onder een stoeptegel.

In de voorbereiding voor een gebruikerstest is EyeMove geschikt gemaakt voor enkele Nokia toestellen. De EyeMove-applicatie start na het aanzetten van de telefoon automatisch op. De gebruiker kan uiteraard de applicatie ook zelf aan- en uitzetten. Na het opstarten van EyeMove verschijnt een keuzemenu met een spraakfunctie. Met een sneltoets voor de optie ‘halte-informatie’ haalt het toestel direct de actuele vertrektijden op en leest deze voor. Dit kan voor maximaal tien bussen tot uiterlijk twee uur van te voren. De optie ‘waar ben ik’ leest het dichtstbijzijnde adres voor. Handig is ook de knop ‘mijn buslijnen’ waar de gebruiker maximaal drie voorkeurslijnen kan opgeven.

 
De gebruikerstest vond plaats in Leiden en omgeving, in de periode van eind augustus tot begin oktober 2011. Hiervoor zijn 31 haltes opgenomen in het EyeMove-systeem. Keuzecriteria voor deze haltes waren onder andere het te verwachten aantal in- en uitstapmomenten en specifieke haltekenmerken, zoals de afstand tot andere haltes en ligging.

Testgroep
Om het onderzoek overzichtelijk te houden, is bewust gekozen voor een beperkte testgroep van vijf personen met een visuele beperking. Deze vijf testers vormen samen overigens wel een representatieve afspiegeling van de doelgroep.  Met slechts vijf proefpersonen is het onmogelijk om kwantitatieve analyses los te laten op de onderzoeksresultaten. Dat was ook niet het beoogde doel van de proef. De opzet was om in een relatief korte periode te achterhalen of het concept in de praktijk werkt en hoe de gebruikers dit ervaren. Mede op basis van suggesties van de testers is gedurende de proef meerdere malen een update van de applicatie geïnstalleerd op alle telefoons. De resultaten van aanpassingen werden op deze wijze direct zichtbaar.

Positieve waardering
Na een korte periode van gewenning werd het EyeMove-concept als zeer positief ervaren. In het begin van de proef was de waardering lager dan aan het einde. Dit heeft te maken met enkele aanpassingen en verbeteringen van de applicatie tijdens de gebruikerstest. Alle testers zien EyeMove als een forse verbetering ten opzichte van vroeger, toen ze nog helemaal geen reisinformatie hadden. Ook voelen alle deelnemers zich zelfverzekerder. Een meerderheid geeft aan vaker de bus te nemen als ze straks standaard EyeMove op zak hebben.

Kleine praktische verbeterpuntjes signaleren de testers overigens wel. Zo blijkt het zelf installeren van de applicatie soms nog lastig. Met enige hulp van familie of vrienden was dit euvel tijdens de proef, echter gemakkelijk oplosbaar. In de toekomst moet dit eenvoudiger worden gemaakt. Ook zou het handig zijn om het mobieltje met een koordje of kettinkje om de nek te hangen. De deelnemers hebben immers de handen ook al aardig vol aan de geleidehond, taststok en OV-chipkaart.

De proefpersonen kunnen redelijk met de telefoon en de applicatie overweg. Het menu is eenvoudig te vinden en te bedienen. Hierbij speelt de spraakfunctie een belangrijke rol. De testers maakten het meest gebruik van de menuopties ‘halte-informatie’ en ‘mijn buslijnen.’ Ze ervaren de reisinformatie zelf als duidelijk en nuttig.

Betrouwbaarheid: 96 procent nauwkeurige DRIS-informatie
Proefondervindelijk is de haltecirkel gedurende de gebruikerstest vergroot. Hierdoor verbeterde de werking van EyeMove sterk. Nadeel van een grotere haltecirkel is dat de applicatie naburige haltes nu ook eerder lokaliseert. Dit is opgelost door aan de gebruiker alle gevonden haltes voor te lezen. De reisinformatie van de halte die volgens het systeem het meest nabij is, wordt dan als eerste voorgelezen. Daarna volgt de informatie van de andere gevonden haltes. Door het speciaal hiervoor ontwikkelde baken bij de halte te plaatsen kan dit probleem natuurlijk ook opgelost worden.
De laatste testweek resulteerde in 219 aanvragen voor reisinformatie.

In 96 procent van de gevallen werd daadwerkelijk reisinformatie, van het achterliggende DRIS-systeem, ontvangen. Bij 6 procent van de geslaagde informatieverzoekjes werd bij twee dichtbij elkaar liggende haltes, de verkeerde halte eerst voorgelezen. De testers zagen dit overigens niet als een probleem. Liever te veel reisinformatie dan helemaal niets.

Contact met bakens
Bij haltes waar geen of onvoldoende GPS-ontvangst mogelijk is, of waar haltes te dicht bij elkaar liggen, bijvoorbeeld bij een (overdekt) busstation, is het speciaal ontwikkelde baken een goed hulpmiddel gebleken om toch het juiste perron of halte te kunnen detecteren. De telefoons detecteerden de bakens in alle gevallen correct binnen dertig seconden. Bij 95 procent van de haltebezoeken ontving EyeMove de code van het baken binnen vijftien seconden.

Vervolgstappen
De conclusie is dat de proef met EyeMove zeer geslaagd is. De doelgroep toont zich uiterst enthousiast. Viziris hoopt, namens een grote groep van blinden en slechtzienden, op een snelle invoering en opschaling van het concept naar een groter gebied. Gezien de interesse van de overheden, het buitenland en van de NS behoort dit zeker tot de mogelijkheden.

 
Auteur: Joske van Lith