Duurzaam veilige buitenweg moet opgaan in landschap

Zo rustiek als het eertijdse 'karretje over de zandweg' zal het niet meer worden. Toch wint de opvatting veld dat buitenwegen zich niet langer als autonome asfaltlinten door het landschap moeten bewegen. Duurzaam Veilig en de noodzaak meer 60 km-zones aan te leggen, blijken een prima opstapje om verkeersveiligheid én het behoud van landschappelijke en cultuurhistorische waarden met elkaar in harmonie te brengen.

Adviesbureaus als Oranjewoud en Advin proberen een brug te slaan tussen twee tot nu toe verschillende werelden, ook binnen overheden. In opdracht van het provinciaal orgaan verkeersveiligheid Noord-Brabant pioniert het laatste bureau in het zuidwestelijk buitengebied van Schijndel en in het Land van Heusden en Altena met een afwisseling van plattelandswegen en komgebieden.
In Schijndel is de eerste workshop met gemeente en belanghebbenden achter de rug. Onder bewoners heerst in het algemeen een aversie tegen drempels en plateaus als traditionele snelheidsremmers. 'Maar als je landschapselementen en cultuurhistorische waarden centraal stelt, zijn er ook andere oplossingen denkbaar', vertelt projectleider verkeer en vervoer Erwin P. Happel van Advin. 'In het Schijndelse buitengebied gaan veel wegen over water. Bij duikers kun je brugleuningen plaatsen. Zo breng je een cultuurhistorisch element terug terwijl de weg tegelijk visueel wordt versmald.'
Een andere oplossing is om bij de samenkomst van drie plattelandswegen op het brinkachtige midden een picknicktafel te plaatsen en tegelijk een van de wegen voor het doorgaand verkeer af te sluiten.

Evangelisatie
Een weg moet zich niet ijzerenheinig door het landschap bewegen, maar daar in tegendeel mee communiceren, luidt de filosofie. Als voorbeeld van hoe het anders kan, noemt Happel de eeuwenoude eik die op de weg tussen Tilburg en Breda tot nu toe de nieuwe tijd wist te trotseren. Niet alles hoeft voor het verkeer te wijken, zo wil Happel maar illustreren. Integendeel, het landschapsplan dient bij de Duurzaam Veilig-aanpak van 60 km-wegen het primaat te hebben. 'Bomen horen niet te dicht op de weg, zou je op grond van Duurzaam Veilig kunnen zeggen. Maar de landschapsvisie benadrukt de poortfunctie waarbij het groen juist dichter op de weg zou moeten staan.'
Happel bepleit de totstandkoming van een maatregelencatalogus per landschapstype waarbij het afkaderen van percelen met bijvoorbeeld hegaanplant een van de voorbeelden vormt. De nieuwe integratiekoers vergt soms wel wat evangelisatie. Binnen gemeenten heerst nog vaak een eilandencultuur, waarbij wegen-, groen-, riolerings- en landschapsplan min of meer een eigen leven leiden.
Knelpunt volgens Happel is dat het ontbreekt aan empirische gegevens over de invloed van cultuurhistorische en landschappelijke elementen op het uiteindelijke gedrag van de weggebruiker. Overigens zijn in het geval van Schijndel traditionele elementen niet op voorhand taboe. Plateaus zullen hier links en rechts dit jaar wel degelijk in het buitengebied worden aangelegd, de integrale elementen volgen.
Nog wat later wordt het Land van Heusden en Altena op de schop genomen. Ook voor deze 'pilot' is het POV-Noord-Brabant opdrachtgever. Het POV wijdt dit voorjaar overigens een apart symposium aan Duurzaam Veilig en landschap.

Snelheidsbeeld
Oranjewoud hakt al wat langer met dit bijltje. Voor het Waterschap Drentse Aa trachtte dit bureau drie jaar terug een verkeersveilige harmonie tussen weg en landschap tot stand te brengen. Sloten werden verbreed en met hoog riet ingeplant om de weg nog wat uitdrukkelijker haar plaats in het landschap te wijzen. Ook kregen bruggen een extra accent om visuele versmallingen tot stand te brengen.
Als eerste gemeente vroeg Hardenberg Oranjewoud een deel van het buitengebied onderhanden te nemen, de Grote Beltenweg. Het schetsplan voorziet in doorbreking van rechtstanden, het uitbuigen van het wegverloop bij T-aansluitingen en omzomen met bomen en het toepassen van andere materialen bij kruisingsvlakken.
Of het daarmee per saldo verkeersveiliger wordt, durft adviseur verkeer en vervoer Robert Coffeng net als zijn collega Happel niet hardop te zeggen. Concrete cijfers ontbreken daarvoor. Vast staat wel dat met een 'ontdrempelde' weg het snelheidspatroon gelijkmatiger wordt. Bovendien veronderstelt Coffeng een gunstig milieueffect wegens de homogenisering van het snelheidsbeeld.
Hoopvol is Coffeng gestemd over de financiën. Duurzaam Veilig-nieuwe-stijl, dat wil zeggen met oog voor het landschap, hoeft zijns inziens niet duurder te zijn. 'Op wegvakniveau liggen de kosten in dezelfde orde van grootte als bij aanleg van plateaus', meent hij. 'Op kruispunten kan de nieuwe aanpak zelfs goedkoper zijn, omdat je niet - zoals bij plateaus - alles overhoop hoeft te gooien. De nieuwe aanpak van een kruising is zuiniger met landschap en geld.'
Nieuwe opdrachtgever voor Oranjewoud is de gemeente Ede. Het relatief grote buitengebied van deze Veluwse gemeente wacht een herinrichting met versterking van landschapskwaliteit en natuurwaarden. De plannen worden dit jaar ontwikkeld.
Oranjewoud heeft inmiddels een handboek 'Bouwstenen' ontwikkeld waarin de pijlers weg, omgeving en snelheidsregiem verder worden uitgewerkt.
De Duurzaam Veilig en Landschap-aanpak van Oranjewoud is intussen genomineerd voor de Ei-van-Columbus-prijsvraag voor duurzaamheid en innovatie van de ministeries van VROM, OC, SZW, V&W en EZ. Verder participeert Oranjewoud in de CROW-werkgroep 'rijden in de ruimte', dat het effect van het wegbeeld op het rijgedrag onderzoekt.