Durf data te delen (VK 1/2014)

Rob Schuurbiers en Felix Faassen, Simacan

Carlo van de Weijer, TomTom

Arnoud Broekhuis, ANWB

Helène van der Poel, NDW

Steeds meer mensen hebben toegang tot het internet via hun smartphone en navigatie-apparaat. In de komende jaren zullen ook steeds meer auto’s rechtstreeks toegang krijgen tot het internet. Deze ontwikkelingen veroorzaken fundamentele veranderingen in de wijze waarop bedrijven en organisaties producten aanbieden en hoe consumenten deze gebruiken. Een nieuwe netwerkeconomie ontstaat, waarin eigenaarschap niet langer centraal staat en waarin openheid, transparantie en het uitwisselen van data leidt tot nieuwe verdienmodellen en ecosystemen van producten en diensten.

Ook binnen de verkeersmanagement en mobiliteit hebben deze globale trends grote invloed op de manier waarop de komende 10 jaar informatiediensten en coöperatieve systemen worden ontwikkeld. De kritische succesfactor voor de realisatie van deze systemen is voor een groot deel afhankelijk van de mate waarin partijen de steeds toenemende beschikbaarheid van data snel en kostenefficiënt kunnen toepassen, uitwisselen en combineren.

In dit artikel kijken we naar  markten buiten de verkeersmanagement- en mobiliteitsmarkt waar de afgelopen jaren grote hoeveelheden data beschikbaar en toegankelijk zijn geworden. Door vanuit deze voorbeelden weer terug te kijken naar onze markt, wordt bekeken wat we hiervan in deze markt wellicht al doen en vooral wat we ervan kunnen leren. Tot slot laten we aan de hand van een concrete case in de mobiliteitsmarkt zien hoe de auteurs van dit artikel omgaan met het toepassen en  combineren van data en tot welke resultaten dit kan leiden. 

2014

2014 is het jaar dat het grootste deel van de wereldbevolking een mobiele telefoon bezit en is bijna 40 procent online. 23 procent van de wereldbevolking is actief op sociale netwerken en 2,3 miljard mensen hebben toegang tot mobiel internet via hun smartphone of tablet. Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft en werkt in steden. Steden beslaan maar 2 procent van het aardoppervlak, maar 75 procent van de totale energiebehoefte en 80 procent van globale CO2-emissies vindt plaats in diezelfde steden.

Deze ontwikkelingen hebben impact op de ruimtelijke ordening, infrastructuur en mobiliteit. Om te komen tot nieuwe en slimme oplossingen moeten we onze aannames en denkbeelden over economische groei, verdienmodellen en publiek-private verhoudingen heroverwegen.

Deze toekomstige oplossingen worden gevoed door steeds grotere hoeveelheden data, afkomstig uit een grote diversiteit van bronnen. Door de enorme omvang wordt het eigenaar zijn van deze databronnen steeds minder interessant voor afnemers of partijen die deze data willen toepassen. De eigenaar is namelijk belast met het beheren en op orde houden van deze bronnen; iets dat een kostbare aangelegenheid is en waarvoor specialistische kennis noodzakelijk is.

De toekomst is data

Een gevolg van bovengenoemde ontwikkeling is dat de laatste jaren fundamentele veranderingen plaatsvinden in de wijze waarop bedrijven geld verdienen en producten en diensten aanbieden. Een economie waarin eigenaar zijn van producten en diensten niet langer centraal staat. Lisa Gansky beschrijft deze verandering in haar boek The Mesh: Why the Future of Business is Sharing. Veel van deze nieuwe diensten gebruiken we vandaag de dag al. Online films kijken via Netflix, muziek luisteren via Spotify of een auto huren of verhuren via MyWheels. Delen in deze economische context betekent het gemeenschappelijk gebruik van producten en diensten, al dan niet tegen betaling, waarbij het gebruik eigenaarschap en gebruik los van elkaar getrokken wordt om zo nieuwe verdienmodellen mogelijk te maken. Met andere woorden, je hoeft als gebruiker geen eigenaar te zijn om de data toch te kunnen gebruiken.

Dat deze ontwikkelingen ook invloed hebben op de verkeersmanagement en de mobiliteitsmarkt binnen Nederland mag duidelijk zijn. Binnen 10 jaar is zo’n 60 procent van het Nederlandse wagenpark connected. Hierdoor zal de scheidslijn tussen verkeersmanagement en mobiliteitsmanagement vervagen.

Minister Schultz van Haegen noemt in haar brief aan de Tweede Kamer ‘Beter Geïnformeerd op weg’ de ontwikkeling van informatiediensten als een van de grote uitdagingen van het Nederlandse mobiliteitsbeleid. De basis hiervoor is gelegd in het programma Beter Benutten en wordt verder verbreed en verdiept in het actieprogramma ‘Beter geïnformeerd op weg’.

Van beschikbaarheid naar toepasbaarheid van data
Eén van de belangrijke succesfactoren voor het doorontwikkelen en innoveren aan deze informatiediensten en coöperatieve systemen is de mate waarin partijen de steeds toenemende beschikbaarheid van data snel en kostenefficiënt kunnen toepassen, uitwisselen en combineren.  

Hoewel veel van de initiatieven zich nu richten op beter beschikbaar maken van data zal dit jaar en de komende jaren steeds meer nadruk komen te liggen op het (beter) toepasbaar maken van deze data. Immers, wat is de waarde van al deze initiatieven als de beschikbare data moeilijk toe te passen zijn? Het is daarom van belang dat deze databronnen via verschillende distributiekanalen beschikbaar komen op een dusdanige manier dat andere partijen eenvoudig deze data kunnen toepassen in hun applicaties en dienstverlening.

Op dit vlak kan de mobiliteitswereld leren van andere markten. Het ontsluiten van data en diensten via het Internet (WEB-API (Application Programming Interface)) is een trend die de afgelopen jaren een enorme vlucht heeft genomen.

In deze trend is er een verschuiving van het klassieke webbrowser consumptiemodel naar een model waarbij data en diensten worden geconsumeerd door mobiele devices of in-carsystemen. In een WEB-API maakt een bedrijf haar data op een eenduidige, transparante en gedocumenteerde wijze beschikbaar voor andere bedrijven. Afhankelijk van het verdienmodel is deze WEB-API vrij toegankelijk door toevoeging van reclame (bijvoorbeeld Google en Twitter) of wordt er voor toegang betaald (Netflix). Zo zien diensten van bedrijven zoals Twitter, Google, eBay en Netflix dat meer dan de helft van hun totale internetverkeer wordt afgehandeld door WEB-API’s. Zo handelt Twitter ruim 15 miljard requests per dag af en wordt 30 procent van het internetverkeer in Amerika tussen 7 en 8 uur ’s avonds afgehandeld door de WEB-API van Netflix.

Een groot deel van het verdienmodel van deze bedrijven wordt ondersteund door WEB-API’s. Dit zijn krachtige katalysatoren die het mogelijk maken om een compleet nieuw ecosysteem te ontwikkelen rondom hun data en diensten. Deze ecosystemen zorgen voor het ontwikkelen van nieuwe markten waarin derden verder innoveren en versnellen op de databronnen die voor hen beschikbaar komen.

Een goed voorbeeld van deze trend in onze markt is de manier waarop TomTom haar Traffic data aanbiedt. TomTom gebruikt crowdsourcing als methode om samen met haar klanten kaarten en verkeersinformatie te produceren en verbeteren. Vervolgens stelt TomTom deze data in licentie beschikbaar aan derden. Op deze manier creëert TomTom een verdienmodel waarbij TomTom eigenaar blijft van haar data en stimuleert zij op deze manier het gebruik van deze data in de markt. Gebruikers hoeven zo geen eigenaar te zijn en kunnen zo meer tijd en geld besteden om op een waardevolle manier deze data toe te passen in de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten.

Het Spookfile A58 project van de provincie Noord-Brabant, Stadsregio Eindhoven en Rijkswaterstaat is een ander interessant voorbeeld. Hierbij wordt in publiek-privaat verband samengewerkt aan de ontwikkeling van generieke data inwin- en distributiediensten die het makkelijker moet maken voor de verschillende partijen om data toe te passen in bestaande of nieuwe producten en diensten. Zo hoopt het project de markt actief te stimuleren om de opgedane kennis en ontwikkelde technologie verder te commercialiseren binnen en buiten Nederland.
 

De kaart is de crux
Wat bijna alle data die gebruikt worden in de verkeersmanagement- en mobiliteitsmarkt gemeen hebben, is dat op één of andere wijze wordt gerefereerd aan een locatie op een kaart, bijvoorbeeld een locatie van een sensor, auto of stuk weg of route. Digitale kaarten worden binnen systemen gebruikt voor het beschrijven van een locatie, datavisualisatie, routering, planning en het maken van ruimtelijke analyses.
Verschillen in geometrie per kaart everancier © Google/TomTom/Navteq/OpenstreetMap

Bij het uitwisselen van locatiegebonden data is een belangrijk aandachtspunt dat digitale kaarten door de tijd heen veranderen en dat verschillen in kwaliteit van verschillende kaarten een aantal technische problemen introduceert. Zo zijn er verschillen in dekking, naamconventies, geometrie en semantiek van datamodellen en kaartattributen. Daarnaast zijn niet alle digitale kaarten geschikt voor routering.

Zo worden de locaties van objecten langs de snelweg vaak beschreven in hectometrering (met behulp van de BPS-systematiek). Deze hectometrering is alleen te vinden in het Nationaal wegenbestand. NDW levert haar verkeersgegevens via DATEX2 en gebruikt een vooraf gedefinieerde VILD locatietabel en x-y coördinaten. Hiernaast zijn er ook partijen die hun data rechtstreeks koppelen aan het geometrische netwerk van hun kaartleverancier.

Dit maakt het uitwisselen van locatiegebonden data uiterst complex, tijdrovend en ze staan kostenefficiënte ontwikkeling van nieuwe informatiediensten en coöperatieve systemen in de weg. Data kaartleverancieronafhankelijk kunnen aanbieden is een belangrijk hulpmiddel dat essentieel is bij de realisatie van onze nationale en internationale ambities op het gebied van multimodale routeplanning, coöperatieve wegsystemen en autonome voertuigen.

Sinds september vorig jaar biedt de NDW actuele verkeersgegevens, geplande en actuele wegwerken van het rijk, provincies en gemeenten aan als open data. Hierdoor zijn deze data nu voor iedereen beschikbaar om nieuwe toepassingen of diensten te maken.

Om deze data breder en eenvoudiger toepasbaar te maken, is NDW zich als een van de eerste organisaties in Nederland aan het voorbereiden om een groot deel van haar data kaartonafhankelijk aan te kunnen bieden. Zij doet dit door gebruik te maken van een kaartonafhankelijke locatiereferentietechniek OpenLR. OpenLR is ontwikkeld door TomTom en wordt momenteel gebruikt door verschillende autofabrikanten, navigatie-applicatieontwikkelaars en overheden. OpenLR is open-source en licentiekostenvrij, dit in tegenstelling tot andere locatiereferentiemethoden. Hierdoor wordt het mogelijk om commerciële databronnen te combineren met open-databronnen, wat weer nieuwe en interessante mogelijkheden biedt voor afnemers en gebruikers van verkeersgegevens.

Beter geïnformeerd op weg met de ANWB Fileservice

De verkeersinformatieafdeling van de ANWB heeft de taak om haar leden te voorzien van actuele, lokale en persoonlijke verkeersinformatie, via radio en internet. De afdeling gebruikt hiervoor al enige jaren data van NDW maar heeft ook de beschikking over verkeersinformatie van TomTom. Beide databronnen hebben zo hun unieke voordelen die de afdeling helpt om ook op lokaal niveau actuele verkeersinformatie te kunnen bieden.

Ruim 80 lokale radio zenders in Nederland gebruiken een dienst van de ANWB die

radiopresentatoren ondersteunt bij het geven van verkeersinformatie aan haar luisteraars. De huidige dienstverlening geeft nu verkeersinformatie over rijkswegen en provinciale wegen maar dient op de korte termijn ook zeer lokale verkeersinformatie te geven.

Simacan Connect combineert private en publieke verkeersinformatie voor de ANWB Fileservice

Om deze databronnen gecombineerd aan te bieden, maakt de ANWB gebruik van het Simacan Connect platform. Simacan Connect is een platform dat actuele geografische databronnen met behulp van de OpenLR standaard in hetzelfde grid van ruimte en tijd brengt en hier kaartonafhankelijke locatiereferentie aan toevoegt. Op deze manier wordt het makkelijker voor partijen om geografische databronnen te combineren, uit te wisselen en actueel te houden en kan toch iedereen zijn eigen systeem of digitale kaart blijven gebruiken. Dat bespaart tijd, geld en maakt het eenvoudiger om met elkaar samen te werken. Het system is kaart- en dataleverancier onafhankelijk.

Deze ANWB Fileservice is een eerste stap op weg naar het beter integreren en combineren van verschillende publieke en private databronnen om zo nieuwe en betere dienstverlening aan te kunnen bieden. Na een succesvolle bèta testperiode wordt een eerste versie in productie genomen en wordt verder gekeken hoe het Connect platform op andere manieren meerwaarde kan bieden binnen de ANWB. Enkele voorbeelden van hoe deze technologie kan worden toegepast binnen de ANWB is bijvoorbeeld door de planning van de ANWB te verrijken met actuele verkeersinformatie of nieuwe pre-trip en informatiediensten te ontwikkelen waarin intensiteit, weer, geluid en emissies data worden gecombineerd.

Think big, start small, but start!

Think big, start small but start, dat is het motto. Kleine gerichte concrete stappen waarbij het beter beschikbaar, toepasbaar en uitwisselbaar maken centraal staat. Het voorbeeld van de ANWB Fileservice laat zien dat wanneer de hobbel van locatiegebonden data naar kaartonafhankelijke data is genomen, deze data makkelijker zijn te combineren. Hiermee creëert de ANWB voor haar klanten meerwaarde zonder dat de data eigendom zijn van de ANWB of haar klanten.

Het kaartonafhankelijk aanbieden maakt het makkelijker om locatiegebonden data te uit te wisselen en te combineren om sneller nieuwe diensten te ontwikkelen en te testen in de markt. Organisaties en bedrijven die data beter beschikbaar, toegankelijk en toepasbaar maken zullen zien dat de waarde die zij toevoegen groter is dan de som der delen. Uiteindelijk plukt iedereen daar de vruchten van.

 
Auteur: Margriet Verhoog