Dordtse parkeerspelregels: parkeergelden voor parkeren (VK 4/2013)

Peter Vissers, gemeente Dordrecht
Rob Jonkers, Ondernemend Parkeeradvies
Lars Mosch, Trajecto

Regelmatig ontvangt de parkeerbranche nieuw ‘onafhankelijk’ parkeeronderzoek, waaruit vaak blijkt dat parkeertarieven te hoog zijn en het parkeren voor de gemeente een melkkoe is. Dordrecht pareert deze uitkomsten met een ‘gesloten parkeerexploitatiesysteem met duidelijke spelregels.

Tot 2006 stelde de gemeente Dordrecht op projectniveau individuele exploitatieprognoses op. Toen werd de noodzaak onderkend om meer inzicht te krijgen in de totale exploitatie van het parkeren. Directe aanleiding hiervoor was de geplande uitbreiding van gebouwde parkeervoorzieningen. Voorzien werd dat de exploitatie van deze voorzieningen pas op langere termijn kostendekkend zouden kunnen zijn.

Eigen, complex exploitatiemodel

In eigen huis ontwikkelde de gemeente een exploitatiemodel. Dit model bevatte een letterlijke vertaling van de gerealiseerde kosten en opbrengsten van het parkeren. Daardoor was het model zeer gedetailleerd (complex) opgebouwd, zonder parameters. Het model toonde aan dat de bestaande exploitatie en egalisatiereserve onvoldoende waren om de voorziene investeringen en aanloopverliezen van nieuwe exploitaties te kunnen dragen. Kostendekkendheid kon alleen worden bereikt door aanvullende dotatie uit gemeentelijke middelen of temporisering van het investeringsprogramma.

Geparameteriseerd prognosemodel

Door de complexiteit van het eerste model kostte het veel tijd om wijzigingen in te voeren of toekomstscenario’s door te rekenen. In 2009 besloot Dordrecht een geparameteriseerd prognosemodel te laten ontwikkelen voor de gehele parkeerexploitatie: straatparkeren, parkeerterreinen, fietsenstallingen én parkeergarages. In dit model zijn parameters op verschillende niveaus opgenomen:

• Micro: bijvoorbeeld de tarieven van bezoekersparkeren, parkeerabonnementen, -vergunningen en de afzetprognose per garage.
• Meso: bijvoorbeeld de energiekosten per openingsuur per type parkeergarage (ondergronds, bovengronds, half verdiept).
• Macro: bijvoorbeeld de afschrijvingstermijnen, het rente- en BTW-percentage.

Door het instelniveau van de parameters slim te kiezen is nergens een dubbele invoer van basisgegevens noodzakelijk. Hierdoor zijn met het model eenvoudig de langjarige effecten van nieuwe ontwikkelingen door te rekenen.

Valideren en kalibreren

Na de ontwikkeling is het model gekalibreerd op de actuele exploitatieresultaten van dat jaar. Daarbij zijn incidentele realisaties uit de resultaten verwijderd om structurele doorwerking in de prognose te voorkomen.

Sindsdien zijn de parameters jaarlijks gevalideerd aan de behaalde exploitatieresultaten. Alleen waar sprake is van significante structurele wijzigingen, worden parameters aangepast. Het model maakt direct inzichtelijk welke omvang een wijziging heeft op de toekomstige exploitatie. Inmiddels blijkt dat het vrijwel uitsluitend nodig is om voorziene wijzigingen in de parameterinstellingen door te voeren; dat zijn bijvoorbeeld verlaagde energiekosten als gevolg van een investering in energiezuinige verlichting. De gemeente kan deze aanpassingen hoofdzakelijk zelf uitvoeren.

Parkeerexploitatie los van gemeentebegroting

Om de wisselende resultaten uit de parkeerexploitatie op te kunnen vangen, is een egalisatiereserve ingesteld. Voor deze egalisatiereserve, een zogenaamde bestemmingsreserve, moeten spelregels worden opgesteld. Met deze spelregels legt de raad vast wat het doel van de reserve is, welke baten en lasten met de reserve verrekend mogen worden en wat de looptijd van de reserve is. In 2011 stemde de gemeenteraad in met de volgende, onderstaande (veralgemeniseerde) spelregels voor de parkeerexploitatie en de egalisatiereserve. Hiermee is in financiële zin, naar analogie van het gemeentelijke Grondbedrijf, een gemeentelijk parkeerbedrijf tot stand gekomen.

Spelregels

1. De parkeerexploitatie is tezamen met de egalisatiereserve een gesloten exploitatie.
   Deze spelregel vormt de grondslag voor de toepassing van alle overige spelregels.
2. Binnen de parkeerexploitatie wordt inzichtelijk hoe de kosten en opbrengsten zijn opgebouwd.
   Met deze spelregel wordt benadrukt dat de parkeerexploitatie transparant dient te zijn. Voor zover de exploitatie onderdelen bevat die geen betrekking hebben op gereguleerd parkeren, wordt dit inzichtelijk gemaakt en voor deze onderdelen wordt een alternatieve plaats op de gemeentelijke begroting gezocht.
3. Ten laste van de egalisatiereserve kunnen slechts investeringen worden gedaan met betrekking tot:
   - de aankoop, instandhouding of verbetering van parkeergarages
   - de aankoop, instandhouding of verbetering van fietsenstallingen
   - de aankoop, instandhouding of verbetering van overige parkeervoorzieningen die betrekking hebben op de bestaande exploitatie van gereguleerd parkeren
   Om het principe te beschermen van de bestemmingsreserve, waarmee de schommelingen in het resultaat van de parkeerexploitatie opgevangen worden, is limitatief beschreven voor welke doeleinden investeringen vanuit de reserve gedaan kunnen worden.
4. De minimaal noodzakelijke omvang van het saldo van de egalisatiereserve wordt periodiek vastgesteld
   als 50 procent van het gewogen gemiddelde van de jaarlijkse omzet van de parkeerexploitatie van de drie voorgaande jaren. Deze reserve dient een minimale omvang te hebben om de schommelingen in de exploitatie van het parkeren te kunnen opvangen. Omdat parkeeropbrengsten grotendeels een incidenteel karakter hebben, is de minimale omvang van de reserve gekoppeld aan de omvang van de jaarlijkse parkeeropbrengsten. De minimale omvang wordt vastgesteld voor een periode van 4 jaar, waardoor aan het begin van een gemeenteraadstermijn voor meerdere jaren duidelijkheid ontstaat over het minimumniveau van de reserve.
5. Het actuele saldo van de egalisatiereserve, gerelateerd aan de minimaal noodzakelijke omvang van het saldo, bepaalt of en, zo ja, welke sturingsmaatregelen genomen worden.
   Het actuele saldo van de reserve en de toekomstige ontwikkeling van dit saldo zijn de variabelen op basis waarvan jaarlijks besloten wordt of maatregelen noodzakelijk zijn en, zo ja, welke maatregelen aan het bestuur voorgesteld moeten worden (zie Tabel hieronder). Voor de toekomstige ontwikkeling van het saldo wordt primair gekeken naar de ontwikkeling gedurende de eerstvolgende 5 jaren. Secundair speelt het langjarig perspectief (10 jaar en verder) een rol bij de beoordeling of maatregelen genomen moeten worden.
6. Jaarlijks wordt aan de gemeenteraad verantwoording afgelegd
   over de ontwikkeling van het saldo van de egalisatiereserve, een geactualiseerde prognose van deze ontwikkeling kenbaar gemaakt en eventuele voorstellen voor te nemen maatregelen gedaan. Uit oogpunt van de gewenste transparantie van de gesloten exploitatie én om de gemeenteraad haar controlerende taak te kunnen laten uitoefenen, wordt jaarlijks verantwoording afgelegd over de parkeerexploitatie. Analoog aan de werkwijze van andere gesloten exploitaties wordt deze verantwoording en actualisatie ten tijde van de kadernota ter besluitvorming voorgelegd.
7. Het dagelijks beheer van de egalisatiereserve wordt uitgevoerd door de parkeermanager.
   De parkeermanager was in Dordrecht reeds verantwoordelijk voor de exploitatie van het parkeren en is een voor de hand liggende keuze als dagelijks beheerder van de egalisatiereserve. Vanuit de gemeentelijke organisatie wordt ondersteunende control-capaciteit verzorgd.
8. Om het gesloten systeem beheersbaar te kunnen laten zijn, dienen vooraf met de uitvoerende sectoren goede afspraken gemaakt zijn.
   In Dordrecht is sprake van een parkeerketen, waar de parkeermanager de regisserende rol vervult. Door met de uitvoerende sectoren prestatiegebaseerde dienstverleningsovereenkomsten af te sluiten wordt duidelijkheid geboden over de jaarlijkse uitvoeringskosten en kwaliteit van uitvoering. Dit draagt bij aan de transparantie van de parkeerexploitatie.
9. Investeringsvoorstellen die betrekking hebben op de parkeerexploitatie of de egalisatiereserve worden in principe alleen in de procedure van de Kadernota voorgesteld aan het gemeentebestuur.
   Door eenmaal per jaar te rapporteren over de stand van zaken van de reserve, de prognose en de daarmee verbonden beleids- en investeringsvoorstellen, wordt een transparant beeld verkregen en is een integrale afweging mogelijk. Bij onvoorziene omstandigheden is het vanzelfsprekend mogelijk (en soms wellicht zelfs noodzakelijk) om van dit principe af te wijken. 

Tabel: keuzeschema sturingsmaatregelen

Jaarschijf ondersteunt besluitvorming

Onderdeel van de jaarlijkse rapportage bij de kadernota is een voorstel voor investeringen in parkeren, de zogenoemde jaarschijf. Het exploitatiemodel bevat een module voor scenario-analyses waarmee de effecten van de voorgestelde investeringen direct inzichtelijk worden gemaakt, zowel per afzonderlijke investering als voor combinaties van investeringen. Ook de effecten van andere bestuurlijke keuzemogelijkheden, zoals het wijzigen van voorgenomen tariefontwikkelingen of uitvoeringsvarianten van een nieuwe parkeervoorziening, zijn snel te presenteren. Om de besluitvorming te ondersteunen worden de scenario-analyses interactief uitgevoerd en is direct zichtbaar wat wel en niet mogelijk is.

Actueel

De gemeente Dordrecht heeft nu enige ervaring met de spelregels en met de interactieve applicatie. Zowel ambtelijk als bestuurlijk is er tevredenheid over de transparantie van de rapportages en de snelle inzichtelijkheid van de effecten van bestuurlijke keuzes. Het handhaven van de - door de raad vastgestelde - spelregels zorgt ervoor dat de opbrengsten uit het parkeren daadwerkelijk worden besteed aan zaken die betrekking hebben op gereguleerd parkeren. Elke verdiende euro wordt derhalve gebruikt om het product voor de klant verder te verbeteren. Op deze manier heeft Dordrecht manier gevonden die ervoor zorgt dat de parkeerder zichzelf niet meer als melkkoe hoeft te zien.

Ter verantwoording aan de parkeerder

In de afgelopen jaren zijn de Dordrechtse parkeeropbrengsten besteed aan diverse projecten ten gunste van de parkeerder :

• Realisatie van 2 parkeergarages met 1000 hoogwaardige parkeerplaatsen
• Renovatie en kwalitatieve upgrade van 2 parkeergarages met 1250 parkeerplaatsen
• Uitbreiding met circa 300 parkeerplaatsen van een stadsrandparkeervoorziening
• Vernieuwing van het parkeerverwijssysteem
• Vernieuwing van de parkeerapparatuur op straat
• Realisatie tijdelijke parkeervoorziening voor bezoekerspieken

Ontwikkeling parkeren

Naast directe investeringen ten gunste van de parkeerder, worden ook projecten gefinancierd die de kosten van de parkeerexploitatie structureel verminderen, waardoor in de toekomst extra investeringsruimte ontstaat:

• Realisatie energiezuinige verlichting
• Digitalisering parkeerproducten
• Aanschaf handhavingsapparatuur
• Aanleg infrastructuur voor operationeel beheer op afstand

 
Auteur: Margriet Verhoog