‘De pijnprikkel is cruciaal om mensen aan MaaS te krijgen’

De relatief nieuwe markt van Mobilty as a Service (MaaS) is een onstuimige. Zowel consumenten als aanbieders weten nog niet waar de doorontwikkeling van het concept precies heengaat, vertelt Deborah Nas. En daarom gaan ze er in 2019 volop mee experimenteren, zegt de innovatie-adviseur en parttime professor Strategic Design for Technology-based Innovation aan de TU Delft. Dat gaat veel waardevolle leerervaringen opleveren.

Zowel vanuit het perspectief van de consument en de aanbieder als de technologie zijn er veel ontwikkelingen die invloed hebben op MaaS, begint Nas. Zo heeft de gemaksconsument behoefte aan personalisatie. “Dat is mogelijk dankzij de technologie: op basis van persoonlijke voorkeuren en historie krijg je persoonlijke adviezen voor jouw reis van A naar B.”

Innovatief

Voor de MaaS-aanbieder wordt het makkelijker om Artificial Intelligence-toepassingen in de diensten op te nemen. “Bij machine learning wordt een algoritme getraind met data en zodoende steeds beter in een bepaalde taak. Maar bij deep learning is het algoritme zelflerend en begrijpt het de context, bijvoorbeeld bij spraak- en beeldherkenning. Vooral deze laatste ontwikkeling gaat hard: het biedt praktische voordelen om snel wat in je telefoon in te spreken. En dat dient ook die gemaksconsument.”

Verder ontpoppen zich ontzettend veel innovatieve startups in de mobiliteit, die steeds meer gaan samenwerken met de traditionele bedrijven. “Zij realiseren zich dat ze de innovatiekracht van startups nodig hebben om verder te komen. Andersom hebben de startups de grote bedrijven nodig om verder te komen.”

De traditionele vervoerders zijn nog zoekende naar hun rol binnen MaaS. “Vervoerders noemen zichzelf vaak MaaS-aanbieder als ze meerdere vervoersdiensten naast elkaar aanbieden. Maar het wordt pas écht MaaS als de gebruiker een multimodale reis kan boeken. Dat betekent dat je meerdere modaliteiten voor één reis via dezelfde app kunt plannen, boeken en betalen én dat de app je ook nog toegang verschaft tot de voertuigen. Er zijn er nu nog weinig die de mogelijkheid van een multimodale reis aanbieden.”

Bewuste gebruiker

Vooral de jonge gebruiker is zich veel bewuster van duurzaamheid neemt dat mee in het vervoer. Daarnaast hechten zij minder belang aan bezit. “Een student hoeft geen fiets meer te bezitten, die betaalt voor gebruik. Een mooi voorbeeld is Swapfiets. Had je vijf jaar geleden verteld dat studenten twaalf euro per maand voor een leenfiets zouden betalen, dan had men je voor gek verklaard. Maar het is een enorm succes – het past bij de tijdsgeest.” Het gemakselement is wel een belangrijke succesfactor in dit concept, weet Nas.

Lastige balans

Overheden moeten zich wapenen tegen nieuwe vervoersvormen. “In het buitenland zie je dat de elektrische deelstep erg succesvol is. In Nederland wordt hij juridisch nog niet toegelaten, maar dat is een kwestie van tijd. Het voldoet aan een gebruikersbehoefte en er zit bovendien een fun-element aan. Het is simpelweg leuk om op zo’n elektrisch stepje rond te rijden. Overheden moeten nadenken over hoe ze dit soort concepten kunnen faciliteren en in goede banen kunnen leiden. Anders krijgen we straks hetzelfde probleem als met de deelfiets, die in Amsterdam verboden werd. Ze moeten faciliteren en zich flexibel opstellen, maar tegelijkertijd reguleren. Een lastige balans.”

“Momenteel experimenteert iedereen nog met MaaS, men weet nog niet precies waar het heen gaat. We moeten nog leren wat werkt en wat niet. Komend jaar zullen er veel diensten en aanbieders bijkomen, maar ook weer veel verdwijnen. Ook consumenten moeten nog leren wat ze precies met MaaS kunnen.”

Pijnprikkel

In 2018 deed Nas een kwalitatief onderzoek onder niet-MaaS-gebruikers. Ze onderzocht wat er nodig is om hen uit hun eigen auto of van de eigen fiets te krijgen. “Ze moeten een enorme drempel over om over te stappen van een eigen auto naar MaaS. Een grote groep is er niet toe bereid, tenzij de pijn echt te groot wordt.” Zo’n pijnprikkel moet vanuit werkgevers en overheid komen, vindt Nas. “Denk bijvoorbeeld aan het beperken van parkeergelegenheid bij kantoren, het verhogen van parkeerkosten of het invoeren van rekeningrijden.”

Natuurlijk helpt een positieve prikkel ook wel, erkent ze, zoals een beloningsstructuur die bij de Finse MaaS-dienst Whim wordt gehanteerd. “Maar om gedragsverandering teweeg te brengen, blijkt tot op heden de pijnprikkel cruciaal te zijn.”

Roadmap Innovatie-expert Nas wil in 2019 haar steentje bijdragen aan het verder ontwikkelen van MaaS, onder andere door het ontwikkelen van roadmaps voor aanbieders en overheden. “Ben je een busbedrijf? Dan zijn dit de logische stappen om je te ontwikkelen tot een MaaS-speler. Voor een taxibedrijf past een ander stappenplan beter. Zo’n roadmap moet houvast bieden.”

Daarnaast zal ze kwalitatief gebruikersonderzoek doen onder de MaaS-gebruiker. “Of ik dat als adviseur ga doen, of met studenten van de TU Delft, weet ik nog niet. Maar dat onderzoek gaat er sowieso komen.”