Beprijzen is een instrument om filedruk te verminderen

Bi

Bij de presentatie van het wetsvoorstel Kilometerprijs door minister Eurlings op 13 november allemaal mooie cijfers: de files halveren, 59 procent van de automobilisten gaat minder betalen, het aantal autokilometers zal met ongeveer 15 procent afnemen en het aantal verkeersdoden daalt naar verwachting met 7 procent. Verkeerskunde vroeg Verkeer en Waterstaat om een aantal zaken toe te lichten.

Betalen voor het gebruik, niet voor het bezit van de auto. Om dit te realiseren voorziet het wetsvoorstel in de afschaffing van de Motorrijtuigenbelasting (MRB) en de aanschafbelasting (BPM). In plaats daarvan gaat iedereen per gereden kilometer betalen, van snelweg tot woonerf. Het gemiddelde basistarief ontwikkelt zich stapsgewijs van 3 cent per kilometer in 2012 tot 6,7 cent in 2018. Naast dit basistarief maakt de wet het mogelijk om een spitstarief te heffen. Volgens de minister zullen de opbrengsten van beprijzing de oude inkomsten via belasting niet overstijgen.

Naar verwachting vindt de behandeling van het wetsvoorstel plaats vóór de zomer van 2010. Na eventuele wijzigingen volgt dan het uitvoeringsbesluit. Vervolgens zal de minister aan de Tweede Kamer mandaat vragen om het systeem op te zetten.

 

Bouwen blijft doorgaan

De opbrengsten van de kilometerprijs gaan straks rechtstreeks naar het infrastructuurfonds, waaruit de aanleg van wegen, spoorlijnen en andere infrastructuur zal worden gefinancierd. De vraag is wat de infrastructurele gevolgen zijn van de kilometerheffing. Betekent daling van het aantal autokilometers ook minder wegen? Het ministerie zegt dat er in de nieuwe situatie evenveel geld beschikbaar is als in de oude situatie en dat het zich houdt aan de drie pijlers bouwen, benutten, beprijzen. VenW: ‘We hebben min of meer een achterstand wat betreft de aanleg van infrastructuur. En ook al zal de kilometerheffing dempend werken op het aantal gereden kilometers, toch zal de verkeersdrukte in de toekomst blijven stijgen omdat er meer automobilisten op de weg komen. Files zullen er altijd blijven, en beprijzen is daarbij een instrument om filedruk te verminderen. Vooralsnog gaan we dus zeker niet minder bouwen.’

In het verlengde hiervan ligt het wegvallen van de provinciale opcenten. Volgens het ministerie zal dit de voortgang van infrastructurele projecten niet belemmeren. De provincies en de ministeries van BZK en Financiën zullen ter vervanging samen op zoek gaan naar een nieuw belastinggebied. Dat is nog niet gevonden. Zeker is wel dat die belastingen niet alleen zullen neerslaan op automobilisten. Provinciale opcenten zijn overigens algemene middelen voor provincies, die niet specifiek aan infrastructuur worden besteed, aldus VenW.

 

Privacy

Het wetsvoorstel Kilometerheffing beschermt nadrukkelijk de privacy van weggebruikers. Maar geldt dit ook voor de verkeersmanagementinformatie die de kastjes genereren? Want de kastjes kunnen een enorme schat aan verkeersstromeninfo opleveren. Wat gebeurt er met de gedepersonaliseerde informatie uit de kastjes? ‘Privacy wordt door ons beschermd’, meldt VenW op deze vraag. ‘De plaats waar je met de auto bent, wordt niet eens doorgegeven. De schat aan informatie die via de kastjes beschikbaar komt, zoals men wel veronderstelt, is dus zeer beperkt. De informatie die vrijkomt is het aantal kilometers en het tarief, niets meer of minder. Wel kunnen automobilisten kiezen voor extra diensten via het kastje, door een contract met een leverancier. Aan die leverancier geef je dan toestemming gegevens te delen om op basis daarvan diensten aangeboden te krijgen. Maar dat is nadrukkelijk een eigen keuze.’

 

Hoofd- en garantiespoor

Wat betreft de praktische uitvoering van de kilometerprijs zijn er twee scenario’s: het hoofdspoor, een inrichting door private partijen, en het garantiespoor, (semi-)publieke partijen blijven verantwoordelijk voor een tijdige invoering. Wat is de stand van zaken? VenW: ‘De twee sporen lopen parallel. Wat betreft het hoofdspoor zitten we in het certificeringproces. Dat loopt prima. Tientallen bedrijven denken aan meerdere ‘tafels’ of consultatie-overleggen met de branche mee. Vanuit het hoofdspoor zijn de eerste signalen wat betreft financiën en technologie positief. Marktpartijen kunnen diensten leveren rond het kastje. Dat is ook de bedoeling van het hoofdspoor. We vragen de markt om te concurreren waardoor de prijs omlaag gaat. En bovendien om innovatieve diensten te leveren, bijvoorbeeld de mogelijkheid parkeerplaatsen te reserveren. Voor het garantiespoor is er inmiddels een keuze gemaakt uit een aantal partijen. In de tweede helft van volgend jaar, na het uitvoeringsbesluit, kunnen we dan overgaan tot de definitieve keuze van bijvoorbeeld leveranciers van de kastjes. Deze worden dan gebruikt voor een grootschalige praktijktest.’

Het ministerie zegt decentrale overheden, zoals met name de regio’s, en andere verkeersprofessionals zeker bij de vaststelling van de spitstarieven te betrekken. ‘Pas als de kilometerprijs geheel is ingevoerd, gaat het spitstarief gelden. Waar knelpunten zijn, gaan we bouwen. Als er dan nog steeds knelpunten zijn, dan is het spitstarief een instrument om de filedruk te verminderen. De kilometerheffing komt niet in de plaats van bouwen, alhoewel een spitstarief wel een tijdelijke noodmaatregel kan zijn, maar altijd in combinatie met bouwen en benutten. Het spitstarief is een chirurgisch instrument: het heeft betrekking op relatief weinig auto’s op een bepaald wegvak op bepaalde tijden. Maar dat levert al een enorm rendement op, zonder dat het de algehele mobiliteit indrukt.’

 
Auteur: Joske van Lith