Barrières meenemen in ontwerpproces (VK 7/2011)

Jan van den Berg, journalist

Marleen Hovens, projectmanager Verkeer en Vervoer, CROW

Frans de Kok, ANWB

Een samenvatting van dit artikel is gepubliceerd in Verkeerskunde 7/2011

Veel wandelaars en fietsers kennen het: je loopt of fietst een mooie route en ineens doemt daar een snelweg op, die een prettig vervolg van de tocht verstoort. Twee publicaties van CROW moeten deze barrièrewerking helpen verminderen.

In het drukke Nederland kruisen wegen, spoorlijnen, wandel- en fietspaden elkaar vaak. Recreanten die zich te voet, per fiets of op het paard bewegen, worden vaak gehinderd doordat zij een weg of spoorlijn niet kunnen oversteken op een plek die voor hen gunstig is. Dit probleem doet zich in het hele land voor, maar in de Randstad vaker dan elders.

‘Hierdoor wordt vooral dagrecreatie verstoord’, zegt Paul Akkerman. Hij werkt bij de provincie Gelderland en houdt zich voornamelijk bezig met recreatie. Daarnaast is hij lid van de werkgroep recreatieve verplaatsingen van CROW. Deze werkgroep heeft twee publicaties gemaakt, te weten ‘Barrièrewerking van lijninfrastructuur’ en ‘Recreatieve stad-landverbindingen’.(CROW-publicaties 299 en 301) De eerste gaat over de oorzaken en mate van barrièrewerking en hoe deze kan worden tegengegaan; de andere over de bereikbaarheid van het buitengebied vanuit de stad.

Wandelen en fietsen

De publicaties richten zich vooral op wandelaars en fietsers. Overige recreanten, zoals skaters en paardrijders, worden zijdelings meegenomen. Specifieke groepen vallen buiten de werkzaamheden van de werkgroep. Dit zijn bijvoorbeeld blinden, rolstoelgebruikers en gebruikers van scootmobielen. Bij barrières en barrièrewerking is er onderscheid tussen fysieke barrières, zoals niet of moeilijk oversteekbare wegen, kanalen en spoorwegen en ontoegankelijke percelen, en belevingsbarrières. Hieronder vallen onder andere onveiligheid en onaantrekkelijkheid.

De publicaties zijn hard nodig, meent Akkerman. ‘Als we niets doen, zal de barrièrewerking toenemen. Daarvoor zijn verschillende oorzaken. In Gelderland zagen we dit verschijnsel in de jaren negentig groter worden, omdat dagrecreanten minder vaak ver buiten de stad hun vertier gingen zoeken. Mensen wilden vanuit huis makkelijk het groen in kunnen. Dat is een ontwikkeling van de laatste tien jaar.’

Mobieler

Daarnaast zijn mensen mobieler geworden. Dit hangt samen met de groei van infrastructuur voor vooral auto’s. Maar hoe meer wegen er komen, hoe vaker wandelaars en fietsers er op zullen stuiten. Daarnaast groeide het aantal woonwijken en bedrijventerreinen, die evenzeer obstakels kunnen vormen voor recreanten. Akkerman: ‘We zagen in dat de verschillende belangen steeds vaker zouden botsen, als we geen oplossing zouden vinden.’

Hans Bekker werkt bij Rijkswaterstaat en is voorzitter van de CROW-werkgroep. Als medewerker van een organisatie die veel infrastructuur laat aanleggen, kent hij het verschijnsel barrièrewerking natuurlijk ook. Rijkswaterstaat houdt er al rekening mee, zegt hij. ‘Dan kun je denken aan ecologische verbindingen, maar ook aan verbindingen voor voetgangers en fietsers. Hier rekening mee houden is in principe onderdeel van het gehele ontwerpproces.’

Spoorwegovergangen

Anja van Kooten Niekerk is werkzaam bij Stichting Wandelnet en lid van de werkgroep.

(Tot 1 augustus jongstleden stond deze organisatie bekend als Stichting Wandelplatform - LAW.) Zij weet uit ervaring dat barrièrewerking maar al te vaak voorkomt. ‘Het sluiten van spoorwegovergangen was voor ons een belangrijke reden om er aandacht voor te vragen en onderzoek naar te doen. Het is een van onze belangen om het wandelen te bevorderen en bestaande wandelroutes in stand te houden. Het blijkt dat deze vaak verstoord worden door de aanleg van nieuwe infrastructuur.’ Van Kooten Niekerk wijst erop dat wandelen, fietsen en paardrijden tot de meest actieve vormen van recreatie behoren. ‘Dat is een reden te meer om te zorgen voor goede faciliteiten. De veiligheid is daarbij ook van groot belang.’ Wandelnet beschikt over een grote hoeveelheid onderzoeksmateriaal over barrièrewerking, gaat Van Kooten Niekerk verder. ‘Dat hebben we beschikbaar gesteld aan de werkgroep.’

Bekker merkt op dat er tegenwoordig meer belangstelling is voor barrièrewerking dan voorheen. ‘Daarvoor zijn twee oorzaken, namelijk meer politieke en publieke aandacht en een betere lobby vanuit platforms, zoals Wandelnet en andere belangenorganisaties. Daarnaast is er vanuit de verkeersveiligheid toenemende aandacht voor barrièrewerking.’Akkerman onderschrijft dit. ‘De belangstelling voor dit onderwerp zie ik toenemen.’

Behoefte

Als we de drie geïnterviewde werkgroepleden mogen geloven, komen de twee publicaties van CROW bepaald niet te vroeg. Er is in brede lagen behoefte aan meer kennis over barrièrewerking, zegt Bekker. ‘De publicaties kunnen helpen dat er binnen organisaties als Rijkswaterstaat en ProRail een bredere gebiedsgerichte benadering ontstaat. Het zal ook de gemeenten en provincies extra mogelijkheden geven om barrièrewerking tegen te gaan.’

De publicaties hebben volgens Akkerman een praktische insteek. ‘Er zijn wel eerdere publicaties over barrièrewerking, maar die waren vrij beperkt. De nieuwe publicaties benaderen het probleem integraal. Bovendien zijn ze op de praktijk gericht. Er staan ideeën in en voorbeelden van oplossingen in onder andere Amsterdam en Harmelen. Met foto’s en schema’s hebben we geprobeerd om zaken duidelijk weer te geven.’ Dit moet er voor zorgen dat de publicaties makkelijk bruikbaar zijn. Daar is behoefte aan, meent Akkerman. ‘Want bij kleine gemeenten is er vaak maar één medewerker bezig met bijvoorbeeld verkeerszaken. Die heeft het daar druk genoeg mee. Dus heeft hij baat bij een duidelijk, praktisch document.’

Status

Akkerman twijfelt er niet aan dat de publicaties veel geraadpleegd zullen worden. ‘Publicaties van CROW hebben een hoge status bij opdrachtgevers en ontwerpers en worden veel gebruikt. Ik verwacht daarom dat ook deze twee over barrièrewerking vaak uit de kast gehaald zullen worden.’ Van Kooten Niekerk meent dat ook belangengroepen, zoals Wandelnet, er veel baat bij zullen hebben. ‘Wij kunnen dit gebruiken in discussies met overheden over de invloed van bouwplannen voor bijvoorbeeld infrastructuur en woonwijken op wandel- en fietsroutes.’

Tot slot spreekt zij de hoop uit, dat de publicaties ertoe zullen leiden dat barrièrewerking eerder in het ontwerpproces aan de orde komt. ‘Dat is wel nodig. Nu is het meestal zo, dat de plannen al een eind gevorderd zijn, voordat belangengroepen de kans hebben om zich ermee te bemoeien. We moeten nu met z’n allen de stap gaan zetten dat de belangen van het langzame verkeer integraal worden meegenomen.’

hovens@crow.nl

 
Auteur: Margriet Verhoog