Amsterdam test Digitale Wegbeheerder (VK 4/2014)

Frank Ottenhof, TrafficLink
Julie van Heteren, Thijs Muizelaar, DIVV Amsterdam
Saskia Müller, Amsterdam Smart City

De Digitale Wegbeheerder stuurt gecoördineerde verkeersadviezen naar individuele voertuigen (fotobron: Anouk Butterlin)

De Digitale Wegbeheerder slaat een digitale brug tussen overheden, marktpartijen en reizigers. Via data-uitwisseling wordt onderlinge communicatie mogelijk, evenals gecoördineerde sturing van het verkeer in de stad. De reiziger krijgt een individueel reisadvies. In drie pilotprojecten wordt de Digitale Wegbeheerder dit jaar getest op het verbeteren van bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid in de hoofdstad.

Tegenwoordig voorzien zowel de overheid als de markt de reiziger van informatie over de verkeerssituatie en de beste routes. Hoe meer marktpartijen, hoe meer informatie voor de reiziger. Toch blijkt dit nog geen garantie voor succes. Bij files zie je nu dat gebruikers van navigatiesystemen dezelfde alternatieve route gaan volgen, waardoor het op die weg ook vastloopt. Een beter resultaat is denkbaar als overheden en marktpartijen samenwerken bij het informeren en routeren van reizigers. Anders gezegd: afstemming tussen navigatieleverancier en verkeerscentrale kan leiden tot gecoördineerde sturing van verkeersstromen en beter, individueel reisadvies. Een nieuwe, technische oplossing daarvoor is de ‘Digitale Wegbeheerder’ een geautomatiseerde verbinding tussen overheid, markt en reiziger.

Hoe werkt de Digitale Wegbeheerder?
Het systeem verzamelt en combineert verkeersdata uit wegkantapparatuur, apps en navigatiesystemen en gebruikt daarnaast informatie van bijvoorbeeld de NDW en van openbaarvervoerbedrijven. Deze data wordt verrijkt weer teruggestuurd naar de deelnemende partijen. Zo kan een verkeerscentrale dezelfde adviezen communiceren via informatieborden, als de informatie via in-carsystemen of apps. Op hun beurt kunnen in-carsystemen in geval van calamiteit, incident of file, direct de hulp van de verkeerscentrale inschakelen. Het dataplatform dat zo ontstaat gaat daarmee een stap verder dan het beschikbaar stellen van verkeersdata voor apps of websites. Het maakt tweerichtingsverkeer mogelijk. Doordat het systeem gekoppeld is aan de verkeerscentrale, kan de centrale op basis van de inkomende informatie ook de verkeerslichten in een andere stand zetten. Deze afstemming tussen de verkeerscentrale en navigatieleveranciers, maakt het ten slotte mogelijk om adviezen slim te verdelen over reizigers in een bepaald gebied. Zo kan bijvoorbeeld 40 procent van de reizigers via route A omgeleid worden, terwijl de andere 60 procent het advies krijgt om voor route B te kiezen. Deze gecoördineerde informatie en adviezen, stellen reizigers in staat om slimmere keuzes te maken over hun vervoerswijze en vertrektijd.

Pilots in Amsterdam
Om het systeem te realiseren zijn overheden, kennisinstituten en ondernemingen samengebracht in een projectgroep. In deze projectgroep zitten onder meer de Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer, DIVV, van de gemeente Amsterdam en Amsterdam Smart City, ASC. ASC is een samenwerkingsverband tussen bedrijven, overheden, kennisinstellingen en ‘de Amsterdammer’ met als doel om de metropoolregio Amsterdam te ontwikkelen als slimme stad. DIVV en ASC bieden nu drie proeflocaties aan voor een test van de Digitale Wegbeheerder.

Ontsluiting IJburg
Het eerste proefproject richt zich op een betere ontsluiting van IJburg. De bereikbaarheid van het stadseiland IJburg staat tijdens spitstijden onder druk doordat slechts twee bruggen het eiland met de rest van de stad verbinden. Het systeem geeft bewoners via een app een persoonlijk vertrekadvies, gebaseerd op de gewenste aankomsttijd op hun bestemming en op de actuele verkeerssituatie bij de verkeerslichten. Daarvoor communiceert het systeem niet alleen met de vertrekkende bewoners, maar ook met de verkeerslichten. Het verdeelt de gevraagde ‘reisslots’ over de beschikbare capaciteit op basis van de actuele (real-time) en later voorspelde verkeersdrukte. Ook past het systeem via de ‘verkregen vraag’ de stand van het verkeerslicht aan.

Luchtkwaliteit en bereikbaarheid S105
De tweede pilot is gericht op verbetering van de luchtkwaliteit en van de bereikbaarheid in de Jan van Galenstraat (S105). Hier ontstaan problemen doordat vrachtverkeer wil laden en lossen bij het Food Center Amsterdam (FCA), terwijl er maar beperkte ruimte is bij de laad-en loshavens. Als gevolg hiervan rijden vrachtwagens vaak rondjes, wat onnodige CO2- en stikstofuitstoot genereert. Ook parkeren vrachtwagens vaak dubbel wat gevolgen heeft voor de bereikbaarheid. Door de combinatie van data weet het systeem wanneer welke laad- en loshaven vrij is. Vrachtwagenchauffeurs voorzien het systeem van informatie via een website of mobiele telefoon over waar en wanneer ze willen lossen. Via een app wijst het systeem voor vertrek een eigen losplek en tijdsslot toe aan de individuele vervoerder, gecombineerd met de verwachte reistijd gebaseerd op real time-verkeersinformatie. De vrachtwagens rijden dan direct naar de voor hen beschikbare plek, waardoor zoekkilometers en dubbel parkeren tot het verleden behoren. De gemeente is gebaat met de vermindering van verkeersoverlast en de reductie CO2- en stikstofuitstoot. De vrachtwagenchauffeur bespaart tijd en daarmee kosten.

Verkorte aanrijdtijden hulpdiensten
De derde pilot richt zich op het verkorten van aanrijtijden van hulpdiensten. De richtlijn voor aanrijtijden van ambulances is 15 minuten, maar regelmatig komen hulpdiensten vast te zitten in het verkeer. Door de koppeling tussen weggebruiker, verkeerscentrale en hulpdienst zorgt het systeem ervoor dat een ambulance sneller op zijn bestemming komt. Bijvoorbeeld door een rijstrook vrij te maken, door hulpdiensten te voorzien van de snelste route op basis van de real-time verkeersituatie en door bruggen gesloten te houden wanneer hulpdiensten onderweg zijn.

Verwachtingen DIVV
De gemeente Amsterdam werkt via de Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer op verschillende manieren mee aan de pilots met de Digitale Wegbeheerder. Zo biedt de stad een proeftuin, geeft het toegang tot de verkeerssystemen en denkt het mee in de algemene ontwikkeling van het systeem op basis van de eigen expertise van verkeersmanagement. De meerwaarde van het systeem voor de stad is dat het naar verwachting net een stap verder gaat dan de mogelijkheden van de eigen systemen. Een voorbeeld is dat de ontsluiting van IJburg kan verbeteren door het benaderen van individuele reizigers met de juiste informatie. Dat doel sluit ook aan op het project routekaart Beter Benutten Amsterdamse Verkeersnetten, waarin de stad verkeersmanagement breder toepast door multimodaal te kijken. Uitgangspunt daarbij is het verkennen van verschillende doelgroepen en gedrag de mogelijkheden voor collectief sturen door het koppelen van verkeersscenario’s aan individuele verkeersinformatie. Daarbij komt ook de rolverdeling tussen private en publieke partijen ter sprake. In de Digitale Wegbeheerder komen deze aspecten ook aan bod. De pilots maken het mogelijk om hele specifieke vragen te onderzoeken. Ook belangrijk voor de stad is het digitale platform waarop publieke en private partijen informatie delen om te komen tot diensten. Het biedt de stad de mogelijkheid om eenvoudig en gestandaardiseerd te kijken over welke bruikbare informatie marktpartijen beschikken waarmee de stad collectief kan sturen en tot een vorm van coöperatief verkeersmanagement kan komen. De ervaringen uit de pilots worden van belang geacht voor de toekomst van verkeersmanagement en verkeersinformatie.

Verwachtingen Smart City
Ook Amsterdam Smart City, ASC, ziet in de Digitale Wegbeheerder een praktische toepassing van het ´Smart City-denken´. Dat denken staat voor het betrekken van bewoners bij slimme mobiliteitsoplossingen. Daarnaast gelooft ASC in een leefbare stad, waar het prettig wonen, werken en leven is. Reizen en slimme mobiliteitsoplossingen zijn daar onderdeel van. Pilots waarin slim wordt samengewerkt tussen bedrijven en bewoners, dragen volgens ASC bij aan de leefbaarheid van de metropoolregio Amsterdam en bevorderen duurzame economische groei. ASC draagt zelf ook bij aan de pilots door actieve promotie en het vinden van deelnemers in de wijk IJburg. IJburg is volgens ASC overigens een ideale plek voor een ´living lab´. Doordat het een eiland is met maar één uitweg is het goed te controleren testomgeving.  

Resultaten in november
De pilots bevinden zich nog in de ontwikkelfase. Er wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van de app die gebruikt gaat worden in de pilots, en aan de koppeling ervan aan de verkeersmanagementsystemen. Binnenkort start een test met een kleine groep proefpersonen. Zo gauw deze tests succesvol zijn, zullen de pilots van start gaan. Naar verwachting zullen in november de eerste resultaten bekend worden van een systeem dat moet aantonen dat publiek-private co-creatie de kwaliteit van verkeersmanagement ten goede komt en een betere doorstroming, bereikbaarheid en verkeersveiligheid oplevert.

 
Auteur: Margriet Verhoog