Afteller is nog beter geworden

Klik hier voor het integrale artikel.
Hieronder leest u de bladversie die verscheen in Verkeerskunde 4/2018

De gemeente ‘s-Hertogenbosch past sinds 2008 de 3-2-1 Afteller (hierna: afteller) toe in haar verkeerslichten. Doel van de toepassing is om meer comfort te bieden aan de weggebruiker en de verkeersregeling nog beter te benutten. Inmiddels staan er in Den Bosch 27 installaties met een afteller.

De weggebruiker ziet de afteller dus op meerdere locaties en raakt hier meer aan gewend. Ook enkele andere steden zijn begonnen met het testen van de afteller (Rotterdam, Leiden, Nijmegen, Uden). De werking van de afteller op de eerste Bossche pilotlocatie werd in 2009 voor het eerst geëvalueerd.

Dit jaar is op twee van de huidige 27 locaties opnieuw onderzocht wat de effecten van aftellers bij verkeerslichten zijn, in de verwachting dat weggebruikers nog meer zijn gaan anticiperen op het groen worden van de verkeerslichten dan acht jaar geleden. Dit onderzoek, dat ook statistisch is getoetst, is dus met name uitgevoerd om te bepalen of en hoe het gebruik van de afteller is veranderd nu de weggebruikers de afteller al langer en op meerdere locaties in stad zien.

Anticiperen
En inderdaad. De resultaten van het tweede onderzoek tonen aan dat de doorstromingsvoordelen van de afteller zijn toegenomen van 0,5 à 0,6 seconden per groenrealisatie in 2009, naar meer dan 1 seconde in 2018. Ook blijkt dat ongeveer 10 tot 15 procent van de weggebruikers zodanig anticipeert op de aanstaande start van het groene verkeerslicht, dat zij de stopstreep al oprijden/passeren voordat het verkeerslicht daadwerkelijk groen is. Dit aspect is overigens in 2009 niet onderzocht.

Te vroegstarters
Uit waarnemingen en veiligheidsgegevens blijkt dat dit wegrijgedrag, hoewel ongewenst, niet onveilig is. Er zijn geen meldingen van ongevallen of klachten. De snel anticiperende weggebruikers rijden bewust weg, stapvoets en attent op het overige verkeer.

2 seconden voorinformatie
De Europese standaard voor de aanduiding dat het verkeerslicht groen wordt, gaat uit van maximaal twee seconden voorinformatie (rood en geel voor groen). De afteller ging in eerste instantie uit van drie seconden voorinformatie. Om de effecten van het terugbrengen van de afteltijd van drie naar twee seconden ook in Nederland te onderzoeken, is bij één installatie gedurende een aantal weken de afteltijd verlaagd van drie seconden (3-2-1) naar twee (2-1).

Resultaten 2 seconden aftellen

Het resultaat is dat de doorstromingsvoordelen iets afnemen (0.8 seconden sneller wegrijdend verkeer in plaats van 1 seconde), maar toch nog groter blijven dan de voordelen die al in 2009 zijn gemeten. Het te vroeg starten van weggebruikers neemt daarentegen bij 2 seconden aftellen af van 10-15 procent naar 4-7 procent. Een groot verschil. Extreem vroeg vertrekken komt bij 2 seconden aftellen niet meer voor.

Afstellen van de afteller
Om het ongewenste wegrijgedrag te verminderen én om aan te sluiten bij de Europese norm, wordt de afteltijd in ’s-Hertogenbosch nu verkort naar twee seconden met behoud van het tonen van 3-2-1 aan de weggebruikers.

De afteller blijft zo een effectief middel om de doorstroming te bevorderen en wordt zeer gewaardeerd door de weggebruikers.

In 2009 gaf 98 procent van de gebruikers al aan dat ze het systeem prettig vonden en 97 procent wilde de afteller ook op andere kruispunten. Deze positieve waardering is in de loop der jaren gebleven. Bij de wegbeheerder zijn geen klachten bekend over de werking van de afteller. Deze wordt binnenkort op proef continu getoetst met een hardware bewaking: de centrale krijgt een signaal als de afteller niet goed werkt of blijft hangen.

Aanbeveling
Vanwege de aansluiting bij de Europese standaarden wordt geadviseerd de afteller op te nemen in de Nederlandse normen (Regeling Verkeerslichten). Het blijkt een effectieve, veilige maatregel die de doorstroming bevordert en blijvend goed wordt gewaardeerd door de weggebuikers. Kortom, de afteller wordt beter benut in de praktijk en richt de focus van de weggebruiker op het verkeerslicht in plaats van op navigatiemiddelen.

Werking afteller

Weggebruikers reageren vaak laat op het groene licht bij verkeersregelinstallaties. Deze reactie kan worden verbeterd door het aanbrengen van extra informatie in de verkeerslichten. De afteller is zo’n voorziening die extra informatie geeft aan de automobilist en de motorrijder.

In Duitsland, en andere landen, worden de weggebruikers geïnformeerd met het gelijktijdig branden van het rode én het gele licht gedurende minimaal 1 en maximaal 2 seconden. Deze aanpak is in Nederland onuitvoerbaar omdat binnen de uitgebreide beveiliging van verkeersregelinstallaties het tegelijk branden van het gele en rode licht onmogelijk is gemaakt. Daarnaast is in het RVV wettelijk vastgelegd dat het rode en gele lichten niet tegelijk mogen branden.

Met de nieuwe mogelijkheden die de ledlantaarns bieden, kan in de lens van het gele licht (wanneer het niet brandt) een aflopend cijfer worden getoond, de afteller. Deze manier van geïntegreerd informatie presenteren voor gemotoriseerd verkeer is nog relatief nieuw in Nederland. De integratie van informatie in het verkeerslicht is cognitief ergonomisch en duidelijker dan informatie naast de lantaarn of in de auto.

In tegenstelling tot het Duitse systeem wordt de afteller alleen getoond onder de volgende condities:

1. Het groene licht mag niet worden uitgesteld of overgeslagen;
2. Op alle stroken voor het verkeerslicht staat verkeer dat minimaal 2 seconden op een detectielus staat. Er wordt dus altijd uit stilstand weggereden. Een 'vliegende start' is ongewenst in verband met de veiligheid.

 
Auteur: Guus van der Burgt, Verkeerslicht.nl /Eric Greweldinger, gemeente ‘s-Hertogenbosch