Aannames over inspraakreacties bijgesteld

Ruimtelijke inpassing van infrastructuur kan beter, concludeert de Delftse promovendus Jan Nederveen na zijn onderzoek naar inspraakreacties op nieuwe lijninfrastructuurprojecten. Door 33.000 inspraakreacties van bewoners en andere belanghebbenden statistisch te analyseren, komt hij tot modellen die een indicatie geven van de reacties op het ontwerp van een nieuwe snelweg of spoorweg. Kwaliteit van het infrastructuurontwerp is de sleutel tot succes, stelt Nederveen.

‘Inspraak wordt vaak gezien als een circus, een verplicht ritueel’, licht de onderzoeker toe. Aanleiding voor zijn onderzoek ‘Ruimtelijke inpassing van de infrastructuur’ was zijn eerdere betrokkenheid vanuit de Delftse universiteit bij inspraak op projectnota’s/MER. Momenteel is hij is werkzaam bij de gemeente Delft en doceert hij aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de Universiteit Delft. Zijn statement: ‘Mensen overvragen niet, ze hoeven niet altijd een tunnel‘.
De kwaliteit van het infrastructuurontwerp bepaalt de mate van weerstand, luidt een andere onderzoeksconclusie. Nederveen: ‘Wanneer de kwaliteit gering is, wordt er weerstand gegenereerd’.
Op basis van statisch materiaal ontwikkelde hij een model dat de sterke en zwakke punten van een gepland tracé blootlegt. Door een plan in het model in te vullen, krijgt een ontwerper een indicatie van de vermoedelijke reacties van omwonenden op een lijninfrastructurele ingreep.
Input voor het model waren 33.000 reacties van belanghebbenden die in de periode 1993 en 2001 reageerden op 51 plannen voor aanleg van een weg of een spoorweg. Op basis van deze reacties ontwikkelde de onderzoeker een model om standpunten over spoorwegtracés en autosnelwegen te voorspellen. Door het plan in het model in te vullen, kan de ontwerper inschatten hoe omwonenden verschillende onderdelen waarderen. Planners van nieuwe infrastructuur kunnen hun voordeel doen met het model.
Overigens bleek het ontwikkelen van een model voor niet-autosnelwegen niet mogelijk. Reden, aldus Nederveen, is dat de variatie in tracéontwerpen van niet-autosnelwegen zo gering is, dat er voor insprekers weinig te kiezen is.

Weg op poten
Er moet meer oog, meer belangstelling moet komen voor de omgeving, vindt Nederveen. Want er blijkt een aantal misvattingen te bestaan over de prioriteiten van bewoners en andere belanghebbenden bij het ontwerp van een nieuw tracé. ‘In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, blijkt uit mijn analyse dat de bevolking niet altijd per se een tunnel wil, maar net zo tevreden is met verdiepte plaatsing onder het maaiveld. Bijkomend voordeel van een verdiepte plaatsing is dat bijvoorbeeld kruisingen met fietsers makkelijk zijn te construeren.’
Hoogteligging van een weg of spoorweg komt wel naar voren als een belangrijke factor, aldus de onderzoeker. Uit de analyse van inspraakreacties blijkt ook dat een autoweg op poten veelal een acceptabele oplossing wordt gevonden. ‘Een weg op het maaiveld’, zegt Nederveen, ‘is te vaak de standaardoplossing.’
Een andere misvatting die Nederveen constateert in zijn onderzoek is dat de bevolking het bundelen van wegen en spoorwegen positief waardeert. ‘Dit blijkt sterk van de situatie af te hangen. Vaak is de reactie hierop neutraal.’
Hij voegt een ander voorbeeld toe. ‘Hoewel mensen een gedwongen vertrek voor een nieuwe (spoor)weg heel erg blijken te vinden, toont analyse van de reacties aan dat het beter is om, indien er toch gesloopt moet worden, te vragen wat bewoners willen, in plaats van koste wat kost te bewerkstelligen dat een enkele bewoner kan blijven.’