In een grote klap naar een publiek vervoerssysteem?

Een boek dat ons bestaande vervoerssysteem radicaal op zijn kop zet. Dat schreef mobiliteitsadviseur Geert Kloppenburg samen met Marc Buiter, onder de titel De gulden snelweg. Verslag van een denkbeeldige reis door het toekomstige publieke vervoerssysteem van Nederland.

Huidige systeem werkt niet

Kloppenburg meent dat ons huidige systeem niet robuust, veilig en betrouwbaar is, zoals de gangbare wijsheid is van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Investeringen in auto-asfalt hebben niet geleid tot minder congestie en meer verkeersveiligheid. Belangrijkste reden is het in – en uitgaande verkeer in de steden, dat niet in de doorstromingsmodellen zit en alleen in Rotterdam al zo’n 175 miljoen ritten per jaar bedraagt. Daarbij komen dan nog alle binnenstedelijke ritjes. De films die Kloppenburg afgelopen jaar maakte over de routes die scholieren naar school moeten fietsen tussen grote hoeveelheden auto’s in de ochtendspits zijn werkelijk huiveringwekkend. Het feit dat auto’s steeds zwaarder worden en de enorme toename van de pakketbezorging verergeren deze problemen bovendien sterk. Elektrificatie lost deze ruimteproblemen niet op en leidt bovendien tot een enorm beslag op zeldzame aardmetalen (bijna 10% van de wereldproductie volgens de berekeningen van Kloppenburg).

Publiek systeem als alternatief

Kloppenburg kiest als alternatief voor een publiek systeem, met de volgende samenhangende aspecten:

• Dynamische VolVrijeBanen op de rechterrijstroken, alleen voor bussen en goed gevulde personenauto’s, vrachtauto’s en bestelbussen;
• Verlengde metrobussen (op snelweg en enkele doorgaande routes) en daarnaast gewone bussen voor in de stad;
• 200.000 publieke deelauto’s en 2000 9-persoonsbusjes;
• Elektrische deelvoertuigen voor fijnmazig vracht- en personenvervoer;
• Een miljoen deelfietsen;
• Hubs langs de snelwegen, in buurten en vooral aan de randen van de steden om auto’s uit de steden te houden, uitgerust met allerlei voorzieningen;
• Coördinatie door een snelwegcentrale onder Rijkswaterstaat, die stuurt op basis van real data en ook betalingen regelt;
• Een lucratieve inruilactie voor personenauto’s en ruil voor gratis gebruik van 1 of 2 jaar voor alle vormen van Publiek Vervoer;
• Ruimtelijk beleid (overal lage parkeernormen, betaald parkeren, strengere normen voor onder meer luchtkwaliteit, nabijheid van voorzieningen, investeren in groen en spelen, meer belastingmogelijkheden voor gemeenten).

In dit systeem wordt het gebruik van privé-auto’s zoals we dat kennen niet verboden, maar het wordt op allerlei manieren onaantrekkelijker gemaakt dan het hierboven geschetste publieke systeem.

Werkbaar en realistisch?

In de verschillende hoofdstukken in het boek maken de auteurs – schrijvend in 2028 - duidelijk dat zo’n radicaal alternatief in samenhang zowel werkbaar als betaalbaar is. Het kwam – terugblikkend naar het nu  - tot stand door de combinatie van ernstige crises en bet besef bij beleidsmakers dat bestaande oplossingen niet meer werkten.

De denkbeeldige reis laat zien dat het mogelijk is ons en systeem van vervoer voor te stellen dat op fundamenteel andere principes is gebaseerd dan het huidige. Sterk is het benadrukken van de integraliteit van het systeem, dat niet meer werkt wanneer onderdelen ontbreken.

Is het daarmee ook voorstelbaar dat we over vijf jaar zo’n enorme transitie van ons mobiliteitssysteem hebben meegemaakt? Dat lijkt me eerlijk gezegd zeer de vraag. Geen enkele politieke partij heeft een zelfde soort integrale visie op een ander vervoerssysteem. De auto-industrie en andere krachten die belang hebben bij het bestaande zijn sterk. De vraag is ook of er voldoende draagvlak voor kan zijn bij de bevolking, die voor het overgrote deel hecht aan individuele vervoermiddelen. Het model van Kloppenburg komt met zijn belangrijke rol voor Rijkswaterstaat ook wel erg centralistisch over.

Dat we toe moeten naar een maatschappij met minder ruimte voor de auto en meer ruimte voor actieve mobiliteit staat wat mij betreft buiten kijf. Komen we daar met een grote nationale kladderadatsj, die politieke overeenstemming vereist op alle bestuurlijke niveaus?. Of komen we er door een serie experimenten en transities op lokaal niveau die door landelijk beleid mogelijk worden gemaakt? Voor het voeren van die discussie is De gulden snelweg een provocatieve knuppel in het hoenderhok.

---

Geert Kloppenburg en Marc Buiter, De gulden snelweg. Verslag van een denkbeeldige reis door het toekomstige publieke vervoerssysteem van Nederland. GK Publishing. Te downloaden via https://geertkloppenburg.nl/de-gulden-snelweg/.