Betalen naar gebruik: vertrouwen op techniek of op de burger?

Het kabinet wil per 1 januari 2030 een eenvoudig vormgegeven kilometerheffing invoeren: een vlak tarief over alle gereden kilometers, zonder onderscheid naar tijd en plaats. Daarbij past een zo eenvoudig mogelijk kilometerregistratiesysteem. De centrale afweging gaat over de acceptatie van het risico op tellermanipulatie tegenover kosten en complexiteit van het registratiesysteem.

Anders gezegd: Een registratiesysteem op basis van de bestaande kilometerteller in een voertuig en vertrouwen in de burger is eenvoudig, kent relatief lage kosten, maar is niet gegarandeerd fraudebestendig. Een ‘technisch’ systeem met on board units (kastjes in voertuigen) verkleint mogelijkheden tot tellermanipulatie sterk, maar is niet eenvoudig te implementeren en relatief kostbaar.

Een betrouwbaar kilometerregistratiesysteem

In het coalitieakkoord van Rutte IV is afgesproken om Betalen naar Gebruik (BNG) in te voeren per 1 januari 2030 ter vervanging van de huidige motorrijtuigenbelasting. Zo wordt niet meer over het bezit, maar over het gebruik van de auto afgerekend. Het voorstel voor BNG betreft een niet tijd- en plaatsgebonden heffing over alle gereden kilometers van alle Nederlandse personen- en bestelauto’s. Hiervoor is een kilometerregistratiesysteem nodig dat alle gereden kilometers van een voertuig registreert. Decisio heeft in samenwerking met Dialogic en TwynstraGudde onderzoek gedaan naar de mogelijke kilometerregistratiesystemen voor Betalen naar Gebruik. Daarin zijn verschillende systemen onderzocht en met elkaar vergeleken.

Ieder systeem heeft eigen nadelen

Een kilometerregistratiesysteem kan functioneren op basis van de huidige tellerstand in een voertuig of via een speciaal in te bouwen kastje (on board unit, OBU). Aan beide typen systemen kleven nadelen. Een registratiesysteem met de kilometerteller is eenvoudig, kent relatief lage kosten, maar is niet gegarandeerd fraudebestendig. Een systeem met on board units verkleint mogelijkheden tot tellermanipulatie sterk, maar is niet eenvoudig te implementeren en relatief kostbaar.

Eindafweging

De centrale afweging gaat dus over de acceptatie van het risico op tellermanipulatie tegenover de kosten en complexiteit van het kilometerregistratiesysteem. Daarbij speelt op dit moment nog de belangrijke onzekerheid dat de omvang van het risico op tellermanipulatie zich nog lastig laat inschatten. Enerzijds doordat het Nederlandse voorstel voor BNG nog niet elders in de wereld is toegepast, maar ook doordat de vormgeving van BNG nog niet duidelijk is. Welke voertuigen moeten straks welk tarief betalen? En hoe groot is het draagvlak voor de uiteindelijke uitwerking van BNG? Deze aspecten hebben invloed op de motivatie en rationalisatie van mogelijk frauduleus gedrag. Het registratiesysteem beïnvloedt alleen de gelegenheid, oftewel hoe eenvoudig het is om tellerstanden te manipuleren.

Vervolgonderzoek

Gegeven de onzekerheden en de wens om een zo eenvoudig mogelijk systeem voor Betalen naar Gebruik in te voeren, wordt aanvullend onderzoek gedaan om te bekijken of een registratie op basis van de kilometerteller in het voertuig betrouwbaar genoeg kan worden. Is het nalevingsgedrag op een voldoende niveau te krijgen om hier de belasting op te baseren? Met welke maatregelen op het gebied van registratie, controle, handhaving, strafmaat, communicatie en vormgeving van de belasting zijn de frauderisico’s acceptabel te krijgen en wat is het acceptatieniveau?

Meer lezen

Betalen naar gebruik onderzocht

Onderzoeksrapport en achtergrondrapport

Eerste onderzoeksrapport naar tariefstructuur voor betalen naar gebruik opgeleverd