Meerderheid autoforenzen staat open voor alternatief vervoer

Dit artikel komt uit Verkeerskunde 3/2023, met daarin het dossier 'Auto' onder leiding van Frans Tillema en Marith Dieker (HAN Automotive), een interview met SWOV-directeur Martin Damen, Reis door de Wereld vanuit Bali, de blik van Arie Bleijenberg gericht op Europa, en meer. Lees hem nu in onze digitale bieb! 

Het representatieve onderzoek is uitgevoerd om de motivatoren, barrières en kansrijke maatregelen op te halen om autoforenzen minder of duurzamer te laten reizen. Hiervoor is een enquêteonderzoek gehouden onder 6.500 respondenten, allen inwoner van Zuid-Nederland (provincies Noord-Brabant en Limburg) die met de auto van en naar het werk reizen. In het onderzoek zijn de fiets, e-bike, bus, trein, deelscooter en thuiswerken als duurzamere alternatieven onderzocht en is het huidige gebruik van modaliteiten gemeten. Bovendien is in kaart gebracht welke maatregelen volgens de doelgroep succesvol kunnen zijn om gedragsverandering te bewerkstelligen.

In dit onderzoek is de autoforens gedefinieerd als iemand die minimaal tweewekelijks de auto gebruikt voor woon-werkverkeer. De doelgroep is gesegmenteerd naar leeftijd, reisafstand, opleidingsniveau, sector, regio, stedelijkheid en samenstelling van het huishouden. De vragenlijst is online en telefonisch afgenomen. De autoforenzen in dit onderzoek maken het vaakst gebruik van de auto (100 procent), maar ook thuiswerken (39 procent), de fiets (22 procent) en de e-bike (16 procent) zijn populair. Minder populair zijn de deelscooter (2 procent), bus (6 procent) en trein (7 procent).

Potentie voor (e-)fiets is hoog

Een groot deel van de respondenten staat open voor de e-bike (26 procent), fiets (18 procent) en thuiswerken (11 procent). Maar een klein deel van de forenzen staat open voor de deelscooter. 30 procent van de deelnemers wil niet anders dan met de auto.

Motivatie autoforens

De autoforens kiest voor de auto vanwege de snelheid en flexibiliteit. Een barrière is het kostenplaatje, gevolgd door de nadelige gevolgen voor het milieu. De autogebruiker is op basis van de relatieve attitude ten opzichte van de auto onderverdeeld in vijf groepen (zie figuur). De ongemotiveerde en milieubewuste autogebruikers zijn de meest interessante segmenten voor gedragsinterventies. Het onderzoek geeft een duidelijk beeld van de socio-demografische kenmerken van deze segmenten.

Motivatie thuiswerken

Of iemand thuiswerkt, hangt vooral af van het soort werk: kán iemand wel thuiswerken? Niet elk werk leent zich daar goed voor. Naast deze praktische overweging is ook het missen van sociaal contact een vaak genoemde barrière. Belangrijke motivaties om thuis te werken zijn het besparen van reistijd, hogere efficiëntie en productiviteit, en flexibiliteit. De rol van de werkgever blijkt hierin groot te zijn. Financiële vergoedingen, maar ook meer ‘zachte’ maatregelen als duidelijke afspraken over thuiswerken, zijn belangrijke factoren bij de overweging om vaker thuis te werken. Jongeren werken vaker thuis dan ouderen. Ook reisafstand speelt een rol. Bij een grotere afstand werken werknemers vaker thuis dan bij een kleine reisafstand. Ongeveer eenderde van de respondenten wil helemaal niet thuiswerken.

Motivatie fietsen

Mensen fietsen naar hun werk omdat het gezond is en omdat het weinig geld kost. Barrières zijn het gebrek aan snelheid en (weers)omstandigheden. Voor 4 op de 10 respondenten die aangeven niet te willen fietsen, zouden maatregelen wel kunnen helpen om ze toch op de fiets te krijgen. Kansrijke maatregelen zijn fietsregelingen vanuit werkgevers, bewaakte fietsenstallingen en betere fietspaden. De fiets wordt vooral gebruikt door respondenten onder de 40 jaar en vooral voor afstanden tot 7,5 kilometer.

Motivatie e-bike

De e-bike kent grotendeels dezelfde argumenten vóór en tegen als de reguliere fiets. De lagere snelheid ten opzichte van de auto wordt bij de e-bike wel minder als probleem ervaren. De kosten van een e-bike worden nauwelijks als hogere barrière ervaren. Ruim de helft van de respondenten die nog geen gebruik maken van de elektrische fiets geeft aan dat het zou helpen als de werkgever de e-bike zou betalen. De e-bike wordt, in tegenstelling tot de reguliere fiets, vaak door 50-plussers gebruikt. De e-bike wordt significant meer gebruikt door respondenten die tot 15 kilometer reisafstand hebben. Minder dan 1 op de 5 uit deze groep geeft aan dat geen enkele maatregel ze op de e-bike kan krijgen. De kansrijke maatregelen zijn dezelfde als bij de fiets.

Motivatie openbaar vervoer

Openbaar vervoer lijkt minder kansrijk als alternatief voor de auto bij deze doelgroep. Voor de bus zien respondenten meer problemen dan kansen. Snelheid, flexibiliteit en het ontbreken van goede verbindingen worden als barrière genoemd. Onder de autoforenzen die weleens de bus pakken worden een halte in de buurt en een goede busverbinding als motivator genoemd. Kansrijke maatregel is het inzetten van probeeracties. Ook bij de trein zijn snelheid en flexibiliteit het grootste probleem, naast het gebrek aan een station in de buurt en het ontbreken van goede verbindingen. Om autoforenzen in de trein te krijgen zijn betere verbindingen nodig en lagere kosten. Een kansrijke maatregel is dan ook het faciliteren van treinreizen door werkgevers, bijvoorbeeld door een abonnement ter beschikking te stellen.

Motivatie deelscooter

De deelscooter is geen populair alternatief voor de auto. Barrières zijn de hoge kosten, het gebruik wordt niet als plezierig ervaren en er zijn weinig omstandigheden die het gebruik van deelscooters in de hand werken. Toch is er een kleine groep die de deelscooter al eens gebruikt heeft en voor deze groep geldt dat er meer motivatoren dan barrières zijn. De kosten worden vaak wel als barrière gezien en niet als motivator. Een kansrijke maatregel is het aanbieden van een voordelige abonnementsvorm.

Conclusies en vervolg

Veel automobilisten staan open voor alternatieven. Dat wil nog niet zeggen dat zij ook massaal de auto zullen laten staan, maar het is een belangrijke eerste stap. Het onderzoek geeft verder een duidelijk beeld van de meest kansrijke doelgroepen en handvatten voor de vorm en boodschap voor gedragsinterventies. Op dit moment worden al verschillende pilots uitgevoerd met gerichte interventies die zijn gebaseerd op de uitkomsten van het onderzoek. Zo wordt in de praktijk getoetst welke maatregel het meest effectief is en blijft het niet alleen bij een interessant rapport.

Lees hier het hele rapport