Wegbeheerders, aan de slag met voorlopige inrichtingskenmerken GOW30

De GOW30 is een nieuw wegtype binnen de bebouwde kom, naast de bestaande erftoegangsweg 30 km/h (ETW30) en gebiedsontsluitingsweg 50 km/h (GOW50). Dit nieuwe wegtype is geïntroduceerd door SWOV. In de praktijk blijkt namelijk dat er wegen zijn die zowel een verblijfsfunctie als een verkeersfunctie vervullen en het niet altijd mogelijk is om zo’n GOW veilig als 50 km/h-weg in te richten; bijvoorbeeld met vrijliggende fietspaden. Er is daarom behoefte de snelheidslimiet op een deel van de gebiedsontsluitingswegen te verlagen naar 30 km/h (GOW30). Het afwegingskader 30 km/h ondersteunt dus wegbeheerders bij de keuze tussen ETW30, GOW50 of GOW30. Maar hoe kan een GOW30 het beste worden ingericht?

Voorlopige inrichtingskenmerken GOW30

Voor de ETW30 en de GOW50 zijn al uitgebreide inrichtingskenmerken voor wegvakken en kruispunten beschikbaar in CROW-publicatie 315 ‘Basiskenmerken wegontwerp’. Voor het nieuwe wegtype GOW30 is voor dezelfde inrichtingsaspecten nu de gewenste vormgeving uitgezocht.

Voorstel aanscherping ETW30 en GOW50

Tegelijkertijd is voor verschillende inrichtingsaspecten voor ETW30 en GOW50 een aanscherping voorgesteld. Dit om voldoende onderscheid tussen enerzijds GOW30 en anderzijds ETW30 en GOW50 te bereiken. Tot slot zijn enkele nieuwe inrichtingsaspecten bekeken, die niet in de publicatie Basiskenmerken zijn opgenomen, maar wel bijdragen aan een veilige en geloofwaardige GOW30.

Werkwijze

CROW en Mobycon hebben de voorlopige inrichtingskenmerken GOW30 uitgewerkt op basis van bestaande onderzoeken. Daarnaast is gebruikgemaakt van kennis en ervaring uit de praktijk. Hiervoor is een breed samengestelde werkgroep gevormd, bestaande uit ervaringsdeskundigen die werkzaam zijn bij diverse belanghebbende organisaties. Om zoveel mogelijk kennis op te halen en een zo breed mogelijk draagvlak te creëren zijn daarnaast een webinar voor breed publiek, een ontwerperscafé en twee expertsessies georganiseerd.

Uitgangspunten bij GOW30

De handreiking gaat allereerst in op enkele algemene uitgangs- en aandachtspunten bij de inrichting van een GOW30. De uitgangspunten vormen de schakel tussen het afwegingskader 30 km/h en de inrichtingskenmerken GOW30. Dit zijn onder andere:

• Een GOW30 wordt toegepast bij herinrichting van bestaande wegen en niet bij aanleg van nieuwe wegen.
• Een GOW30 heeft een vorm van voorrang ten opzichte van zijwegen (uitritten, voorrangskruispunten) vanwege de gewenste doorstroming op een GOW.
• Een GOW30 heeft altijd fietsvoorzieningen (fietspaden of voldoende brede fietsstroken).

Aandachtspunten bij GOW 30

De aandachtspunten bij GOW30 geven aan welke omgevingsaspecten van grote invloed zijn op de geloofwaardigheid van de snelheid van 30 km/h:

• Omgevingsfactoren (dichtheid en afstand van bebouwing langs de weg; functies langs de weg zoals wonen, winkelen en onderwijs) zijn van grote invloed op de geloofwaardigheid van de snelheidslimiet van 30 km/h.
• De acceptabele lengte van een GOW30 is afhankelijk van deze omgevingsfactoren, de lengte van de rechtstand van de weg en uiteraard de weginrichting zelf.

Inrichtingskenmerken

In de handreiking staan de voorlopige inrichtingskenmerken voor wegvakken, kruispunten en overgangen op wegvakken naar andere wegtypen. Hierbij is geen minimale en ideale variant beschreven -zoals in de publicatie Basiskenmerken voor ETW30 en GOW50 wel is gedaan - maar een meer flexibele beschrijving, zoals:

• Rijbaanbreedte: De rijbaanbreedte is het enige, wetenschappelijk bewezen bepalende inrichtingselement voor de geloofwaardigheid van de snelheid. Dit is recent gebleken uit de SWOV-studie ‘Veilige Snelheden, Geloofwaardige Snelheidslimieten (VSGS)’. Hoe breder de rijbaan, hoe hoger de snelheid. Het liefst is de rijbaan dus zo smal mogelijk. Om twee vrachtwagens elkaar stapvoets te laten passeren is 5,8 m nodig. Bredere profielen zijn ook mogelijk, maar een breder profiel kan ten koste gaan van de geloofwaardigheid van 30 km/h. Het is in dergelijke gevallen van belang dat andere weginrichtingsaspecten die van invloed zijn op de geloofwaardigheid van de snelheidslimiet op de juiste wijze worden toegepast.
   
• Verharding: Het uitgangspunt is een elementenverharding (klinkers). Het is ook mogelijk om een gesloten verharding (asfalt) toe te passen, maar in dat geval wordt een deel van het dwarsprofiel in klinkerachtige verharding (klinkers of asfalt met klinkerprint) uitgevoerd. Het kan bijvoorbeeld gaan om een middenstrook en/of rabatstroken. Als asfalt wordt toegepast dan bij voorkeur in een andere kleur en/of textuur dan op een GOW50.
   
• Lengtemarkering: Geen witte lengtemarkering (voor bijvoorbeeld as- en kantstroken). Witte lengtemarkering lijkt te veel op een 50 km/h weg. Witte lijnmarkering voor fietsstroken is wel toegestaan.

Bebording

Voor het aangeven van de snelheidslimiet van 30 km/h geeft de handreiking twee mogelijkheden:

• het bord A1-30 (rond bord 30 km/h)
• het bord A1-30z (rechthoekig zonebord 30 km/h)

Aan beide bebordingsmogelijkheden zitten voor- en nadelen die in de handreiking zijn benoemd. Er is niet gekozen voor één type bebording voor de GOW30. Het is dus aan de wegbeheerder om per afzonderlijke GOW30 te bepalen welke 30 km/h bebording het beste past.

Wijziging wetgeving

In de handreiking is aangegeven dat twee wijzigingen in de wetgeving (Uitvoeringsvoorschriften BABW) noodzakelijk zijn om de handreiking goed te kunnen toepassen. De eerste wijziging is nodig om ervoor te zorgen dat binnen de bebouwde kom ook 30 km/h kan worden ingesteld op wegen met een verkeersfunctie. Een tweede wijziging is nodig om ervoor te zorgen dat wegbeheerders de mogelijkheid krijgen om een voorrangskruispunt in te stellen op een 30 km/h weg. Het streven is om de wijzigingsregeling in het najaar van 2023 in werking te laten treden.

Ervaring opdoen

De handreiking gaat bewust over ‘voorlopige’ inrichtingskenmerken. De reden hiervoor is dat eerst nog meer ervaring moet worden opgedaan in de praktijk. Definitieve inrichtingskenmerken of ontwerprichtlijnen kunnen pas vastgesteld worden wanneer de effecten in de praktijk voldoende zijn onderzocht. CROW en SWOV vinden het daarom belangrijk dat wegbeheerders evaluatiestudies (laten) uitvoeren als zij GOW30 herinrichtingen gaan realiseren. Op het moment dat voldoende evaluatiestudies zijn uitgevoerd, zal CROW de (eventueel aangepaste) inrichtingskenmerken omzetten in richtlijnen en aanbevelingen.

Met de handreikingen ‘Afwegingskader 30 km/h’ en ‘Voorlopige inrichtingskenmerken GOW30’ kunnen wegbeheerders in ieder geval al aan de slag met het maken van herinrichtingsplannen voor meer 30 km/h wegen.

Meer lezen

• Afwegingskader 30 km/h
• Handreiking voorlopige inrichtingskenmerken GOW30
• Stappenplan Evaluatie GOW30 beschikbaar voor gemeenten