Veiligheid blijft voorop, langzaam verkeer wint terrein

Zeven jaar geleden, in 2013, onderzocht Roelof Oldenburger of en welke verschuivingen er plaatsvonden in de onderwerpen die Verkeerskunde behandelde in de periode 1982-2012. Verkeerskunde was in die periode een uitgave van de ANWB. Sinds 2014 wordt Verkeerskunde uitgegeven door Acquire Publishing, dat al het vakmagazine Verkeer in Beeld uitgaf. Beide titels hebben sindsdien de redactieformules op elkaar afgestemd en ondergingen recent een volledige metamorfose van blad en website. Tijd voor een update van de inhoud tot aan de restyling. Nu ook met een zijdelingse blik op zusterblad Verkeer in Beeld. 

Door Roelof Oldenburger,  strategisch adviseur Rijkswaterstaat, op persoonlijke titel

Nog even de belangrijkste inhoudelijke verschuivingen in Verkeerskunde tussen 1982 en 2012 op een rij:

• In 1982 zaten we in een overgangsfase van ‘vraagvolgend naar vraagsturend beleid’. In de bladen van 1982 kregen de volgende onderwerpen veel aandacht: wegontwerp; woonerven; verkeerscirculatieplannen; fietsroutes; verkeersveiligheid (bibeko); kansen voor betaald parkeren; bewegwijzeringssystemen; verbeteren ov zoals lightrail met daarin de veranderende rol van de provincie. Zo lezen we bijvoorbeeld:
  • “Hoe groot is het risico van verkeerscirculatie op het winkelbezoek?”
  • Hoe om te gaan met een gemiddeld autobezit per huishouden van 1,1 in het jaar 2000?
  • Start van de verkeerssignalering boven de snelwegen: “Feestelijke opening van 5 kilometer verkeerssignalering op de A12 bij Utrecht”.
  • “We gaan toch geen bewegwijzeringssysteem gebaseerd op postcodes opzetten”?
  • Op zoek naar nieuwe verkeers- en vervoermodellen:  12 pagina’s vol met statistische onderbouwing van het nieuwe ‘evenwichts-assignmentmodel’, bedoeld om beter met ‘benuttingsvraagstukken’ om te kunnen gaan.
  • “In het buitenland wordt met kleinschalige rotondes met voorrang op de rotonde geëxperimenteerd; misschien ook iets voor Nederland”?
  • “We denken aan het geven van prioriteit aan bus en tram bij kruispunten”.

Kunnen we ons hier nog iets bij voorstellen?

• In 2012 heeft de gedragswetenschappelijke kant van verkeer en vervoer een beduidend belangrijker plaats gekregen. Modal-split beïnvloeding heeft alles te maken met ‘het raken van de factor mens’. Zo wordt ook ergens aangegeven dat serieus nagedacht moet worden over het verrijken van verkeers- en vervoermodellen met ‘micro-kennis’ vanuit het inleven vanuit de gebruiker.
• Uiteraard is de rol van ICT in 2012 al onmiskenbaar. Op alle segmenten van het vakgebied komt het terug. Sturend verkeersmanagement; voertuig-wal beïnvloeding en zelfsturende systemen vanuit het voertuig zelf. Ook navigatiesystemen hebben nu aandacht in de verkeerskunde.
• Opmerkelijk is ook de in 2012 toenemende aandacht voor ‘de fiets’ als vervoerswijze. Diverse oorzaken: mobiliteitsmanagement; duurzaamheid; gezondheid; kosten. Maar ook de vergrijzing en de opkomst van de elektrische fiets.
• Verkeersveiligheid is altijd en dus ook in 2012 een belangrijk onderwerp. Interessant is de veranderende focus van ‘verkeersdoden naar verkeersslachtoffers’. Het aantal verkeersslachtoffers is stijgende. Specifieke aandacht hebben: (eenzijdige) fietsongevallen; ouderen in het verkeer; jonge bestuurders; kinderen.
• Niet onvermeld mag worden de grote aandacht in 2012 voor duurzaamheid. Zowel op gebied van leefomgeving alsmede op terrein van uitstoot en de problematiek van het  energieverbruik.
• In de artikelen in 2012 gaat het ook over verdergaande samenwerking tussen overheid en markt en het gebruik van andere contractvormen zoals DBFM en concessies voor ov.

Wat zien we als belangrijkste aandachtsvelden in 2019?

Wat opvalt is dat een beperkt aantal thema’s veel aandacht krijgt.  Overige onderwerpen mondjesmaat. Deze waarneming geldt niet alleen voor de vijf bladen van Verkeerskunde in 2019 maar ook voor de vijf nummers van het ‘zusterblad’ Verkeer in Beeld in 2019.

Als vergelijkend overzicht met ‘telkens de Top 5’ van hoeveelheid aandacht in een bepaald jaar:

Enkele opvallende zaken

In algemene zin

Onderwerpen die door de jaren  heen steeds veel aandacht krijgen zijn verkeersveiligheid en verkeers-/mobiliteitsmanagement.  Duurzaamheid speelt zowel in 2012 als 2019 een voorname rol. Opvallend is de grote toename van aandacht voor alles wat met langzaam verkeer, met name het fietsverkeer maar ook de voetganger van doen heeft. Even opvallend lijkt de (sterk) verminderde aandacht voor het openbaar vervoer. Ook ‘wegontwerp’ heeft beduidend minder aandacht dan 40 jaar geleden, alhoewel in 2019 wel een van de nummers wegontwerp als specifiek thema heeft.

Enkele specifieke issues in 2019

• Aandacht voor vermindering smartphonegebruik in relatie tot veiligheid, gebruikmakend van andere gedragsveranderingsprogramma’s uit het verleden alsmede inzichten vanuit pre-suasion.
• Het Klimaatakkoord in relatie tot de ontwikkeling van zero-emissiezones en wat daar al niet voor nodig is in met name ook stedelijke context.
• De ontwikkelingen in het fietsverkeer zoals ‘de deelfiets/freefloat mobility;  e-bike; speedpedelecer; snelfietsroutes; fietsparkeren’.
• Mobility as a Service (MaaS) waarbij keuzevrijheid en een level playingfield voor verschillende aanbieders belangrijk uitgangspunten zijn maar nog niet altijd al zodanig toegepast worden.
• Smart Mobility als belangrijke drager voor gewenste verandering, waarbij opvalt dat het met name kleinere projecten zijn die van de grond komen, gericht op verbeteren van bereikbaarheid en veiligheid. In het kader van klimaatopgave en duurzaamheid valt op dat grotere projecten tegen die achtergrond moeizame opstarts kennen.
• De opkomst van ‘de slimme auto’ en de effecten op wegontwerp. RWS gaat om professioneel opdrachtgever te kunnen blijven ook zelf weer een aantal ontwerpopdrachten uitvoeren. In de jaren 70 en 80 heel normaal, maar daarna in relatie tot de veranderende rol naar de markt niet meer.
• (Doen) ontsluiten van (big) data; toepassen van netwerkscience; domeinoverstijgend denken en handelen en adaptief meebewegen, alsmede ‘gezamenlijk leren’ als extra vaardigheden voor de diverse adviseurs zoals de verkeerskundige.
• In Verkeer in Beeld aanvullend met name aandacht voor hernieuwde aandacht voor voetgangersbeleid.

Conclusie

Uit de onderwerpen die aan bod komen is te zien dat het vakgebied  Verkeerskunde zeker niet stilstaat. Dat verschil was al helder geworden uit de analyse tussen 1982 en 2012. Ook na 2012 zijn er weer aandachtsvelden bijgekomen en weer andere wat verwaterd.  Onderwerpen die wel blijvend aan de orde komen, zoals verkeersveiligheid, zijn zich verder aan het verdiepen en verbreden. De verminderde aandacht voor openbaar vervoer in Verkeerskunde is een keuze die te maken heeft met het uitgeven van OV-Magazine door Acquire Publishing. Hiermee bestrijken de drie mobiliteitstitels samen de hele breedte van het vakgebied. Het vakblad Verkeer in Beeld is per 1 januari samen met de vaktitel Parkeer 24 opgegaan in MobiliteitsPlatform. 

Lees hier de eerste analyse van Roelof Oldenburger, over dertig jaar Verkeerskunde, uit Verkeerskunde 2/2013