Red PPS, laat het oude contractdenken los

Laat het oude contractdenken los, kijk vooruit en reageer adaptief op de werkelijkheid. Daarmee bereik je de mooiste resultaten. Dat constateert Frits Verhees, bid director bij Heijmans PPP, in zijn promotieonderzoek voor de Rijksuniversiteit Groningen.

Praktisch betekent dit: bepaal vooraf het speelveld, laat de spelers los en onderdruk de neiging om ze te gaan commanderen vanaf de tribune. Want dat is een recept voor rampspoed, ofwel: overschrijding van budgetten en oplevertermijnen.

Mislukken bij voorbaat
Onze samenleving en de sociale systemen bij grote projecten zijn net zo complex als systemen in de biologie of de natuurkunde, vergelijkt Verhees. Zo’n systeem heeft een aantal kenmerken, waaronder een grote mate van variëteit; er zijn meerdere oplossingen voor een vraagstuk denkbaar. Het systeem is vatbaar voor selectie, keuzes, beïnvloeding. Er is veel samenspel tussen de actoren, de elementen van zo’n systeem. Daardoor mislukt iedere poging tot directe planning bij voorbaat.

Variëteit aan oplossingen
Wat je moet doen, is de context plannen en het systeem verder zijn eigen gang laten gaan. Concreet betekent dat voor infrastructuur en ruimtelijke ordening dat je spelregels opstelt die een aan oplossingen mogelijk maken, zodat het mogelijk wordt de beste oplossing te selecteren.

Verhees komt tot deze conclusie na bestudering van drie cases waarin de samenwerking op een innovatieve manier is uitgevoerd. Dat zijn: de Waardse Alliantie (voor het tracédeel Sliedrecht-Gorinchem van de Betuweroute), het Montaigne-Lyceum in Den Haag (een van de eerste DBFM-projecten in Nederland) en de A2 Maastricht.

Overschrijding van budegtten
Het plannen van meerjarige ruimtelijke en infraprojecten is net als het opvoeden van kinderen, concludeert Verhees. Hoe strakker je de teugels aantrekt, hoe meer grip je verliest. In de praktijk kan dat resulteren in overschrijding van het budget en oplevertijd. Beter werkt een adaptieve planning waarbij het speelveld vooraf wordt vastgesteld, maar de regie wordt neergelegd in een publiek-private projectorganisatie.

Verhees stelt verder dat grote projecten onvoorspelbaar zijn. ‘Soms is de planning al verouderd op het moment dat een project start. Het strak vasthouden aan zo’n planning, werkt dan averechts.’ Nieuwe inzichten in de planningstheorie gaan ervan uit dat het misschien wel belangrijk is om een heel andere benadering te volgen.

Menukaart
Uitgangspunt bij adaptief plannen van projecten is dat er niet één manier van Europees aanbesteden is, en ook niet één manier van ruimtelijke/infrastructurele procedures volgen. Verhees: ‘Er is een hele menukaart aan smaken beschikbaar, van de concurrentiegerichte dialoog tot een onderhandelingsprocedure of een prijsvraag. Eerder schreef Verhees in Verkeerskunde een betoog over dit onderwerp, toen nog werkzaam bij Strukton.

 
Auteur: Joske van Lith