Het vakgebied verandert. Fundamenteel

Een treffend reclamefilmpje van de Deense tv zette de toon op het Nationaal verkeerskundecongres op 2 november in Zwolle: het was volgens ‘gastvrouw' Lindy Molenkamp illustratief voor de houding die professionals moeten leren aannemen om de opgaven van deze tijd gezamenlijk op te pakken. Het vakgebied verandert, er is geen weg meer terug.

Meer dan 400 bezoekers dachten mee over fundamentele veranderingen in het vakgebied die ons te wachten staan. Vier keynote speakers (Derk Loorbach, Daan Zandbelt, Dirk Jan de Bruijn en Peter van der Knaap) gaven een korte presentatie die eindigde met een stelling, waarop het publiek via een speciale ‘buzzmaster’-tool direct kon antwoorden. De reacties werden daarna uitgesplitst over leeftijd en regio.

Van verkeerskundige naar mobiliteitsdeskundige
De belangrijkste boodschap van keynote Derk Loorbach, directeur van onderzoeksinstituut DRIFT en professor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam: transitie is geen ‘eenvoudige’, maar een fundamentele en schoksgewijze verandering van complexe systemen op de lange termijn. Voor de verkeerskundige betekent dit ‘stoppen met het optimaliseren van het bestaande’. We moeten nieuwe mogelijkheden onderzoeken en daarmee experimenteren.

Transitie in de verkeerskunde betekent: van sectordoelen naar maatschappelijke doelen, van optimaliseren van het bestaande naar nieuwe verbindingen en proactief een eigen agenda samenstellen, van technische innovatie naar sociale innovatie, van risicobeheersing naar kansen zien en ruimte maken.

Verkeer is een middel, geen doel
Rijksadviseur Daan Zandbelt was ook keynote. Ook zijn boodschap was: we moeten meer samenwerken met andere disciplines. Dus met economen, sociologen, stedenbouwkundigen, wat al niet.  Een wake-upcall voor verkeerskundigen, want velen zien verkeer nog als iets dat op zichzelf staat, aldus Zandbelt. “We moeten kijken naar de maatschappij om ons heen, die verandert ook. Verkeerskunde moet daar in meegaan.”

Maar in kleine getalen gaat dat al best goed. Een voorbeeld is het MIRT-onderzoek, waarin een integrale aanpak wordt gebruikt. “Verkeer is een middel, geen doel op zich”, zegt Zandbelt.

Betrek de markt bij innovaties
De ontwikkelingen in smart mobility gaan sneller dan een aantal jaar geleden gedacht, stelt keynote Dick-Jan de Bruijn, directeur van de Innovatiecentrale. En daar moet de maatschappij zich op aanpassen. Om daar goed op voor te bereiden, moet samenwerking worden gezocht met de markt. Door te denken vanuit het maatschappelijk belang. “Ahold heeft logistieke kennis die Rijkswaterstaat niet heeft, dus waarom zouden we die niet gebruiken?”, vraagt hij zich af.

Door af te stappen van het bekende en open te staan voor nieuwe samenwerkingen, begeven we ons ook in een experimenteerstadium. En daarin kunnen dingen fout gaan, transitie vraagt tijd. “Dus dat is niet erg. Maar vervolgens moet je niet aantutten, maar echt doorpakken!”

Eigen verantwoordelijkheid nemen
Ook voor het terugdringen van de verkeersongevallencijfers is meer samenwerking nodig, stelt keynote speaker Peter van der Knaap. De SWOV-directeur stelt dat iedere discipline vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid gericht moet worden ingezet, om de risico’s beter te beheren.

Dat betekent dat moet worden gekeken welk stukje in de ‘veiligheidsketen’ het slechtst werkt, en dat daarop concrete doelstellingen geformuleerd moeten worden: hoe pakken we het probleem aan, en wie is daarvoor verantwoordelijk. “Dat geldt ook voor de weggebruiker, die draagt ook een verantwoordelijkheid. Gelukkig helpen technologische ontwikkelingen daar goed bij”, aldus Van der Knaap.

 
Auteur: Guus Puylaert, Nettie Bakker