MaaS en fiets

donderdag 28 februari 2019
timer 8 min
Mobility as a Service staat volop in de belangstelling, en terecht! Door je trip van A naar B te kunnen plannen, boeken, uitvoeren en betalen via dezelfde app wordt het gemakkelijker om verschillende vervoerswijzen af te wisselen en te combineren. Waar het mobiliteitsaanbod nu vaak versnipperd is en ook versnipperd aanvoelt voor de reiziger, zullen steeds meer diensten geïntegreerd worden in MaaS-toepassingen, waardoor je uiteindelijk nog maar één app, één account en één abonnement nodig hebt voor al je verplaatsingen.

Hiermee biedt MaaS kansen om files te voorkomen, steden leefbaar te houden en door middel van data het aanbod perfect af te stemmen op de vraag. Volgens Mobycon verdient de fiets juist in Nederland een speciale plek in het verhaal rondom Mobility as a Service. De fiets is in Nederland verantwoordelijk voor maar liefst 27% van de verplaatsingen (CBS, 2016) en 43% van het voortransport naar de trein (KiM, 2014). Hiermee is de fiets één van de meest gebruikte vervoerswijzen en vormt het een onmisbare schakel in ons mobiliteitssysteem. Wat ons betreft is er dus geen Mobility as a Service zonder de fiets. In dit artikel vertellen we u waarom.

 

Fiets en MaaS, de kansen

We doen er in Nederland van alles aan om het autogebruik en -bezit terug te dringen. De afhankelijkheid van de privéauto moet worden teruggedrongen om het land bereikbaarder, duurzamer en leefbaarder te maken. Op de kortere afstanden wordt met name ingezet op de fiets en op langere afstanden het openbaar vervoer of (al dan niet elektrische) deelauto’s. Een reis met openbaar vervoer begint op een halte of station en deelauto’s staan ook niet altijd voor de deur. Men moet dus van of naar deze modaliteiten reizen. De fiets biedt hierbij geweldig veel mogelijkheden. Dit blijkt wel uit de aantallen mensen die al van en naar de trein fietsen en de bijkomende vraag naar fietsparkeerplaatsen en ov-fietsen. Alhoewel de fiets in de last-mile nog niet zoveel gebruikt wordt als in de first-mile, zien we dat de opkomst van deelfietsconcepten (van ov-fiets tot de free-floating deelfietsconcepten) hier verandering in brengen. De fiets is dus zowel in de first- als last-mile een uitstekend alternatief. Daarmee kan er ook een verandering komen in het grote aantal geparkeerde privé fietsen bij de stations. MaaS kan zorgen voor een groter gebruik van deelfietsen wat vervolgens weer zorgt voor een efficiënter ruimte gebruik rond de stations.  

 

Door te fietsen van en naar een overstappunt in plaats van te lopen wordt het verzorgingsgebied een stuk groter. Tegelijkertijd heeft de fiets niet veel nodig.  Anderhalve meter breed asfalt en een bestemming binnen de 5 (met de e-bike 15) km is voldoende. De fiets maakt dus de ‘haarvaten’ van de ruimtelijk structuur bereikbaar. Met deze haarvaten worden plekken bedoeld zoals industrieterreinen, buurten en landelijke gebieden. Juist in deze gebieden kan de fiets een belangrijke rol spelen in de mobiliteitsketen en zo MaaS op weg helpen.

 

Doordat de fiets andere modaliteiten complementeert en voedt, kan de fiets er dus ook voor zorgen dat het openbaar vervoer en deelauto’s rendabeler worden. Zo kunnen gestrekte buslijnen bepaalde gebieden blijven bedienen en zo kunnen deelauto’s (bijvoorbeeld in kleine kernen) sneller rendabel zijn. Dit zorgt er dus voor dat MaaS dankzij de fiets op meer plekken de mogelijkheid heeft van de grond te komen.

 

De fiets biedt voor MaaS niet alleen kansen in de first- of last-mile. MaaS draait namelijk om vervoersmogelijkheden en het totaalaanbod van MaaS maakt dat een combinatie aan modaliteiten de privéauto (of dan in ieder geval de tweede) kunnen vervangen. Soms betekent dit dat een ketenreis met allerlei vervoerswijzen het beste alternatief is en soms is de fiets (of e-bike) simpelweg het beste alternatief.  Alhoewel de meeste mensen zelf een fiets hebben (een leasefiets of deelfietsenabonnement kan trouwens prima onderdeel van een MaaS-abonnement zijn), is het van belang de fiets in ieder geval in de informatievoorziening op te nemen. Dit biedt ook kansen voor fietsstimuleringsacties, het verzamelen van reisdata en het beter positioneren van de fiets in reiskostenvergoedingen.

 

MaaS heeft de fiets dus niet alleen nodig om een compleet vervoersaanbod te kunnen bieden, MaaS biedt ook mogelijkheden om fietsen (al dan niet in combinatie met het openbaar vervoer) te stimuleren.

 

Fiets en MaaS, de uitdagingen

Naast dat de fiets in de keten kansen oplevert, levert het ook uitdagingen op. Verschillende onderdelen van de keten worden namelijk georganiseerd door verschillende partijen (en zelfs verschillende afdelingen binnen de partijen) en dit levert op dit moment een vrij versnipperd aanbod op. Deze wirwar aan partijen en hun belangen en systemen maken het ingewikkeld om alles in één MaaS-app te krijgen. Dit geldt voor de hele MaaS keten maar dus ook voor de fiets. In een stad als Rotterdam zijn verschillende deelfietsconcepten waarvoor je allemaal een account en app nodig hebt. Verder beschikt ov-fiets op dit moment over een soort monopolypositie als het gaat om het aanbieden van deelfietsen op treinstations. Elke andere aanbieder wordt (zeker bij de grotere stations) gedwongen om hun deelfietsen op een slechtere locatie aan te bieden. Dit past niet erg bij de MaaS-gedachte van keuzevrijheid en een level playing field voor verschillende aanbieders. Tot slot is het huidige systeem van ov-fiets niet bruikbaar binnen een MaaS-toepassing doordat het reserveren en betalen van fietsen nog niet mogelijk is.

 

Hiernaast zijn fietsparkeervoorzieningen (en met name de actuele beschikbaarheid daarvan) zo goed als niet opgenomen in informatievoorziening. Zelfs als een stalling al de actuele beschikbaarheid van fietsparkeerplekken bijhoudt, is deze informatie vaak niet erg precies en daarnaast wordt deze niet opgenomen in reisplanners

 

Hoe gaan we de kansen realiseren

I&W heeft de ambitie om 3 miljard meer fietskilometers in 10 jaar te realiseren en om 200.000 extra forensen uit de auto en op de fiets te krijgen (I&W, Ambities Fiets, 12 Juni 2018). De fiets goed integreren in MaaS-concepten is hiervoor essentieel, ziet gelukkig ook I&W. Zo wordt er vanuit de MaaS-budgetten bijvoorbeeld geïnvesteerd in de ontwikkeling van open data voor deelfietsen. Dit is dan ook een mooie eerste stap voor het opnemen van deelfietsen in het MaaS-aanbod.

 

Uitgangspunt zou hierbij moeten zijn dat als er een (voor iedereen open) deelfietsensysteem is, deze de juiste (open) APIs heeft om opgenomen te worden in het MaaS-aanbod. Om dit te kunnen bewerkstelligen zouden gemeenten bij het vergunnen van de deelfietssystemen een eis kunnen stellen bij de aanbieder om open data beschikbaar te stellen. De aanbieder van de deelfiets heeft hier immers zelf ook belang mee want op hoe meer platforms zijn deelfiets zichtbaar is hoe groter de kans dat er gebruik van gemaakt gaat worden. Op deze manier is het ook daadwerkelijk mogelijk om de deelfietsen goed in het MaaS-aanbod op te nemen. Aan de andere kant moet een MaaS-dienstverlener vervolgens ook open staan om ieder deelfietssysteem toe te laten. 

 

Naast de deelfietsen zijn er echter nog veel meer stappen te zetten. Zo dienen er allerlei fiets-gerelateerde data opengesteld en opgenomen te worden in MaaS-apps. Te beginnen met fietsroutes en actuele stallingsplekken. Alhoewel dit (meestal) niet te maken heeft met boeken en betalen voegt dit wel veel gemak toe voor de reiziger in de vorm van informatie. Weten dat je iets eerder moet vertrekken omdat de stalling aan de ene kant van het station vol is kan een hoop gemiste treinen en daarmee ergernissen schelen. Echter zouden bijvoorbeeld het boeken en betalen van een stallingsplek deze ergernissen ook (mogelijk) af kunnen vangen. 

 

Vervolgens kan fiets nog aantrekkelijker worden gemaakt door ook functies als het weer toe te voegen. Dit zou kunnen door als er regen op komst is, de gebruiker te waarschuwen en geschikte alternatieven te bieden. Hiernaast leveren fietsers steeds meer data op en dit zal nog eens toenemen als de fiets goed in MaaS-toepassingen zit verwerkt. Deze data kan realtime gebruikt worden om bijvoorbeeld VRIs af te stemmen op de actuele drukte of om het reisgedrag van fietsers te analyseren en dit uiteindelijk te gebruiken voor nieuwe maatregelen of beleid.

 

Het belangrijkste streven dat nu van belang is, is om de juiste data open beschikbaar te maken zodat deze kunnen worden opgenomen in een grotere MaaS-keten. Dit vraagt om een goed samenspel tussen publieke partijen (gemeente, ov-autoriteit) en marktpartijen (deelfietsaanbieders, NS/ProRail als eigenaren van stationsstallingen, vervoerders en natuurlijk MaaS aanbieders). 

 

Alhoewel in Nederland het initiatief van MaaS met name bij de marktpartijen ligt, (waarbij de overheden zorgen voor randvoorwaarden en ‘een duwtje in de rug’), vraagt dit om een trekkersrol vanuit de overheid. Veel van de genoemde mogelijkheden betreffen namelijk functionaliteiten die het fietsen aantrekkelijker maken en niet zo zeer nieuwe vervoersdiensten waarvoor iemand (via een MaaS-app) voor betaalt (met uitzondering van de deelfietsen). Het is daarom sterk de vraag of het voor MaaS-aanbieders of vervoerders aantrekkelijk is om tijd en geld te steken in het ontwikkelen van deze functies. Aangezien er wel een groot publiek belang is, namelijk het stimuleren van fietsgebruik, zal daarom de bal met name bij het publieke domein liggen.

 

Om overheden en MaaS-aanbieders op weg te helpen doet Mobycon momenteel onderzoek naar het belang van verschillende functionaliteiten (in een MaaS-app) voor de fietser. De uitkomsten hiervan kunnen partijen gebruiken om prioriteiten te stellen. Wordt vervolgd dus!

 
Auteur: Rik van der Graaf & Robin Kleine

Rik van der Graaf en Robin Kleine, Mobycon

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief