Het pretpark dat altijd open is

vrijdag 29 december 2017
timer 6 min
Er valt natuurlijk weer heel wat terug te kijken in deze laatste dagen van 2017. Hoogte- en dieptepunten waren er genoeg, zoals ieder jaar. Wat de verkeersveiligheid betreft was het geen fijn jaar. Op de exacte cijfers moeten we nog even wachten, maar alles wijst er op dat het aantal verkeersdoden in Nederland weer gestegen is.

In 2016 kwamen er 629 mensen om in het verkeer, dat zijn er 8 meer dan het jaar ervoor en een voortzetting van een stijgende lijn. De belangrijkste oorzaken zijn hoge snelheden, rijden onder invloed en – inmiddels een zeer serieuze boosdoener  – het gebruik van de smartphone in het verkeer.

Als woord van het jaar 2017 viel het woord ‘appongeluk’ de twijfelachtige eer te beurt. Daarmee bleef het andere, aan ernstige bedreigingen van onze gezondheid gelieerde begrippen als ‘fipronilei’ en ‘lokterrorist’ voor. Van Dale omschrijft ‘appongeluk’ als ‘een ongeval waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die tijdens het ongeval aan het appen was’. En daarvan waren er helaas te veel te 2017.

Smartphone junkies
Bezig zijn met tekstberichten verzesvoudigt de kans op een ongeval volgens Amerikaans onderzoek. Volgens het ministerie van Infrastructuur en aterstaat gebruikt de helft van de Nederlanders met een smartphone (10 miljoen mensen) het apparaat ook onderweg. Volgens de laatste cijfers van het CBS zou één op de acht zitten te appen terwijl hij rijdt, onder bestuurders tussen 18 en 35 jaar is dit zelfs een kwart!

Ons smartphonegebruik krijgt steeds meer trekjes van een verslaving. En voor wie nu meteen de ‘dat-is-wel-wat-overdreven-kaart’ trekt: veel mensen krijgen fobie-achtige klachten als ze geen mobiel bij de hand hebben. Het varieert van onrustige gevoelens tot het uitbreken van het klamme zweet en rillingen. Meer dan de helft van de jongeren tussen acht en achttien jaar geeft aan niet meer te kunnen leven zonder smartphone. Nomofobie heet dat.

Een ander kenmerk van verslaving is dat we geen onderscheid meer kunnen maken tussen waar het gebruik van de smartphone wel en waar het niet gepast is. Mensen die in het restaurant meer interesse hebben in hun telefoon dan in hun gezelschap (‘sociale media’), tijdens presentaties en vergaderingen meesttijds op je scherm kijken en… natuurlijk: achter het stuur Twitter, Facebook en de mail checken. Hoe sterker we gaan ontkennen dat de smartphone ons leven beheerst, hoe meer we daaraan kunnen twijfelen. Precies dat is de reden dat we voorzichtig moeten zijn met onderzoek, zoals dat van kenniscentrum VeiligheidNL. Dat concludeert op basis van zelfrapportage dat minder dan 1 procent van de fietsers die op de spoedeisende hulp belanden, gewond zijn geraakt door een ‘appongeluk.’ Wat is het woord van een junkie immers waard?

Dopamineshotje
Verslaving ontstaat doordat onze hersenen ons belonen. Bij het gebruik van de smartphone komt – net als bij ander leuke dingen als seks en lekker eten – dopamine vrij. Omdat je hersenen gewend raken aan een bepaalde hoeveelheid dopamine, loop je het risico geleidelijk aan steeds meer te willen. We worden door onze hersenen beloond voor iedere ’like’, foto, bericht of grapje aan ons gericht. Er komt iets binnen op je smartphone en dat je niet precies weet wat het is, verhoogt de spanning. Net als bij de gokautomaat; de smartphone als onze nieuwe eenarmige bandiet.

De Vlaamse filosofe Katleen Gabriels, auteur van het boek Onlife, benadrukt dat als we iets posten op sociale media, we moeilijk weerstand kunnen bieden aan de verleiding om te checken of iemand het leuk vindt of er reactie op geeft. Ons ego wordt telkens weer gestreeld of juist aan het wankelen gebracht als er niet of niet tijdig op onze berichten gereageerd wordt. Iedere ‘like’ is een bevestiging dat we grappig, interessant of leuk zijn.

Naast de beloning die we ervaren, is er ook de fear of missing out: de angst dat als we niet kijken, we iets missen of buiten de boot vallen. Misschien is het juist dit dat ons ook achter het stuur en op de fiets naar onze smartphone doet grijpen. Waarom zouden we anders niet even kunnen wachten tot we op onze bestemming zijn? De schromelijke zelfoverschatting van onze rijkunst (“Wij kunnen makkelijk tegelijk appen én aan het verkeer deelnemen”) helpt ons hier natuurlijk ook niet bepaald.

De Amerikaanse antropologe Natasha Dow Schüll beschrijft in haar boek Addiction by design dat er nog een overtreffende trap van verslaving is die zij de ‘machine zone’ noemt. Het is een hypnose-achtige staat, waarin onder andere gokkers geraken en vervolgens alles om zich heen vergeten om één te worden met de gokkast. Vergroeid met het apparaat, zogezegd. Wellicht komen sommige smartphonegebruikers hier ook al dichtbij in de buurt.

Wegens omstandigheden tijdelijk gesloten
Iedereen massaal naar de smartphone-afkickkliniek sturen in 2018 is geen optie. Onze smartphone is een pretpark dat altijd open is. Wat we maar niet willen leren, is dat het pretpark op sommige tijdstippen simpelweg te gevaarlijk is om binnen te gaan. In het verkeer zullen we met z’n allen de keuze moeten maken: we gooien het pretpark tijdelijk dicht of we accepteren de vele slachtoffers. ‘Dichtgooien’ betekent drastische maatregelen nemen, waarvan nu nog maar weinig valt te bespeuren.

De minister heeft aangekondigd in 2019 appen op de fiets te gaan verbieden. Maar landen als Denemarken laten al zien dat zo’n verbod snel een papieren tijger is. Toch is het draagvlak voor een verbod op de fiets onder automobilisten groot. Over het volledig blokkeren tijdens de autoreis, is men een stuk minder enthousiast.

Intussen worden onze dromen gevoed met auto’s die zelf rijden waardoor we steeds minder hoeven op te letten. Auto’s worden slim, grijpen zelf in bij dreigende ongelukken en stoppen spontaan voor voetgangers. Waarom zou je dan geen appjes gaan versturen? De kat op het spek binden, heet dat.

Ik wens iedereen in 2018 de wijsheid toe om zelf goed in te schatten wanneer ons kleine mobiele pretpark toegankelijk is en wanneer we er maar beter eventjes weg kunnen blijven. Happy new year!

Bronnen
Dow Schüll, N., 2014, Addiction by Design, Princeton University Press, Princeton.
Gabriels, K., 2016, Onlife, hoe de digitale wereld je leven bepaalt, Lannoo bv, Tielt.
Steetsel, F., 2017, Stress door smartphone verslaving, Ontspannu, Zoetermeer.
Wokke, A., 2016, De smartphone steelt de stilte, we pakken ons mobieltje op elk loos moment, Tweakers, Amsterdam.

Bron: deverkeerspsycholoog.nl

 
Auteur: Gerard Tertoolen

Gerard Tertoolen

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief